Hans van Cleef, energie-econoom: "Wie zegt dat Saudi-Arabië geen swing producer meer is, heeft ongelijk"
In november 2014 veranderde de organisatie van olie-exporterende landen (OPEC) haar strategie. Tot dan fungeerde de OPEC al enkele decennia als sluitpost van de oliemarkt. In de almaar stijgende mondiale vraag naar olie werd in eerste instantie voorzien door de olieproducenten buiten de OPEC (onder meer Rusland en de VS). Zij produceerden op maximale capaciteit. Het tekort werd vervolgens aangevuld door olieproducenten uit OPEC-landen, de zogenaamde call on OPEC.
‘Centrale bank'
Tijdens de vergadering van de OPEC van november 2014 maakte de organisatie echter bekend dat zij niet langer de ‘centrale bank' van de olieproducenten zou zijn. Zij gaf aan dat ze voornemens was het productieniveau met de stijgende wereldvraag mee te laten groeien. Tegelijkertijd laaide de discussies binnen de OPEC weer op tussen de rijke en de minder rijke leden over de te voeren strategie. Tot slot namen de spanningen tussen grootmacht Saudi-Arabië en het tot dan door sancties geremde Iran ook toe.
In de media staat sindsdien geregeld het bericht dat de OPEC dood is, of dat, voor zover ze nog leeft, het belang van het oliekartel enorm is afgenomen. Op het eerste gezicht lijkt dit ook zo te zijn. Immers, het afgesproken plafond voor de olieproductie wordt ruimschoots doorbroken omdat veel landen zich niet aan de afgesproken productiedoelen houden.
Wanbeleid
Door deze strategie zouden de rijke landen - zoals Saudi-Arabië, de Verenigde Emiraten, maar ook Irak - steeds rijker worden, ware het niet dat hun overheidsuitgaven vaak veel te hoog zijn om echt te profiteren. Tegelijkertijd hebben arme landen als Nigeria en Venezuela - die niet in staat zijn om de olieproductie op te voeren, en te maken hebben met economisch wanbeleid - juist extra te lijden onder de gevolgen van het overaanbod van olie: een lage olieprijs.
““De call on OPEC zal na deze ‘post-US-schalieolie’ periode weer flink toenemen, mits de vraag naar olie niet compleet wordt vervangen door hernieuwbare energiebronnen””
Springlevend
Toch ben ik van mening dat de OPEC springlevend is. Hiervoor is een aantal argumenten aan te dragen. In de eerste plaats het sturen van de olieprijs. De afgelopen decennia heeft de OPEC (lees vooral Saudi-Arabië) de prijs met name ondersteund door het verminderen van de productie als dat noodzakelijk was. Nu beïnvloedt de OPEC de prijs juist door de productie extra op te voeren: een bewuste keuze. Dat de olieprijs zo extreem snel en ver zou dalen is echter van tevoren waarschijnlijk niet helemaal juist ingeschat.
Wie zegt dat Saudi-Arabië geen swing producer meer is, heeft dus ongelijk. Dit is gelijk het tweede argument. De OPEC is nog steeds DE swing producer, en niet de - door velen genoemde - olieproducenten in de Verenigde Staten. De olieproducenten in de VS zijn in mijn ogen geen swing producers om drie redenen. Het betreft in de eerste plaats honderden private- en niet één of enkele door de overheid gestuurde producenten. In de tweede plaats zullen olieproducenten in de VS altijd op maximale capaciteit produceren zolang dit economisch rendabel is. Tot slot kan de productie in de VS best afnemen, maar dan wel als gevolg van een lage prijs, zoals we momenteel zien. Of juist toenemen als gevolg van een hogere prijs.
Het grote verschil met een echte swing producer is dat deze de productie naar boven, of naar beneden aanpast om de prijs - en blijkbaar dus ook marktaandeel - te sturen, en dus niet andersom.
Dat deze strategie werkt, zien we in onderstaande grafiek (olieproductie x 1000 vaten/dag. Bron: Energy Intelligence). Tot november 2014 werd de groei van de vraag naar olie volledig opgevangen door niet-OPEC-landen. Sinds de veranderende strategie zien we dat de productiegroei in deze landen is vertraagd, en in de extra mondiale vraag weer volledig wordt voorzien door de OPEC.
Het laatste argument waarom de OPEC niet dood is, is dat er door de OPEC sterk wordt geïnvesteerd in toekomstige olieproductie om aan de verwachte stijgende vraag naar olie te blijven voldoen. Naar verwachting heeft de schalieolie in de VS de potentie om nog diverse jaren te blijven groeien, zeker nu na de recente prijsdaling de kosten van productie zijn verlaagd en de efficiency is verhoogd. Toch zal de productie van schalieolie vermoedelijk sterker gaan dalen na de periode 2020-2025. De verwachting is dat de call on OPEC na deze ‘post-US-schalieolie' periode weer flink zal toenemen. Uiteraard is dat onder de aanname dat de vraag naar olie - zeker in opkomende landen - sterk blijft, en de komende decennia niet compleet wordt vervangen door hernieuwbare energiebronnen.
Hans van Cleef is senior sectoreconoom energie bij ABN AMRO Bank, @ABNAMROeconomen. Op Twitter is hij actief onder @hansvancleef. Hij schrijft zijn columns op persoonlijke titel.
