Frans Rooijers: Met fossiele energie zijn
we erg verwend geraakt dat energie goedkoop is en altijd beschikbaar
Met fossiele energie zijn we erg verwend geraakt dat energie goedkoop is en altijd beschikbaar, dag en nacht, zomer en winter. Altijd dezelfde prijs, in ieder geval voor de huishoudens, of een klein verschil als je dag/nachtstroom hebt, of per kwartier wordt afgerekend zoals de industrie.
Dat verandert nu snel, elektriciteit uit wind (en op sommige plaatsen ook uit zon) is nu goedkoper dan elektriciteit uit kolen, tenminste als we kijken naar de overall kosten. Het lastige is echter dat de variabele kosten nul zijn, maar er wel geïnvesteerd moet worden. Door de huidige marktordening kun je niet investeren omdat je je geld op de markt niet terugverdient. De verwachting is dat met name de prijs van zonPV nog verder omlaag zal gaan en zal uitkomen op 1 cent per kilowattuur in gebieden rond de Middellandse zee. Maar dan heb je wel bijna gratis elektriciteit op een plek en een tijdstip dat je het niet wilt. Met hoogspanningslijnen kunnen we een deel van die goedkope elektriciteit uit het zuiden naar hier halen.
Daarmee lossen we het locatieprobleem op, maar nog niet het tijdsprobleem (en de kosten worden wat hoger). Als we het tijdsprobleem willen oplossen dan zullen we eerst slim moeten sturen op het gebruik van elektriciteit, en vervolgens accu's gebruiken die overdag opladen en 's nachts ontladen. Daardoor wordt energie toch weer duurder dan gratis. En een accu die energie bewaart van zomer naar winter is heel erg duur.
““Eigenlijk willen producenten met fossiele centrales geen capaciteitsvergoeding, maar een overcapaciteitsvergoeding””
Energie uit wind voor de Nederlandse kust kost 5,5
cent (exclusief aansluitingskosten voor TenneT van 1,4 cent) per kilowattuur.
Dat is al heel laag, lager dan elektriciteit uit kolen! En dat zonder
schadelijke emissies. Windenergie heeft dus geen subsidie meer nodig. Maar zo
simpel is het helaas niet. Het betekent namelijk niet dat zonder subsidie elke
elektriciteitsproducent vol in windenergie zal investeren. Dat komt doordat windenergie
aanbodgericht is en veel windenergie leidt tot lage dagprijzen. Daardoor kunnen
de investeringen niet worden terugverdiend in de huidige markt. Het betekent
dat er geen subsidie meer nodig is, maar wel een investeringsmechanisme, een
capaciteitsvergoeding. De klanten van de energie die door zon en wind worden
geproduceerd zullen dus een bijdrage in de investering moeten betalen, zodat
samen met de dagprijzen de investeerder z'n geld kan terugverdienen. Nu gebeurt
dat met een subsidie die wordt vergoed uit de ODE-heffing (opslag duurzame
energie) die vooral door de kleinverbruikers (2/3 deel) wordt betaald. Het
investeringsmechanisme zorgt er dan voor dat de elektriciteitsgebruikers de
totale kosten betalen zodat investeren rendeert. De windsubsidie leent zich
daar uitstekend voor, maar ook een vergoeding die de leverancier aan de
producent betaalt voor klanten die graag hernieuwbare energie willen afnemen.
Het is eigenlijk de capaciteitsvergoeding waar de producenten met fossiele
centrales zo actief om lobbyen, terwijl het juist voor die centrales niet nodig
is om een capaciteitsvergoeding te gaan verstrekken. Door de uren dat zon en
wind niet leveren, blijft er een markt bestaan voor thermische eenheden die
goed regelbaar zijn. Op die uren kunnen ze, door schaarste, hun prijs maken en
hun investering laten renderen. Dat ze nu pleiten voor een
capaciteitsvergoeding is vooral ingegeven door de forse overcapaciteit ten gevolge
van de push voor hernieuwbare energiebronnen. Eigenlijk willen ze dus een
overcapaciteitsvergoeding.
Maar wordt energie nu gratis? Nee, er zullen altijd voorzieningen nodig blijven
om de gratis energie van zon en wind op de juiste tijd en op de juiste locatie
te brengen en daar zullen we voor moeten blijven betalen, ofwel door zelf
opslagsystemen aan te schaffen of dat door de energiebedrijven te laten
regelen, net wat ieder wil.
Frans Rooijers is
Directeur van CE Delft