Dit voorjaar presenteerde de industrie op de Industrie- en energietop een ‘Aanbod aan Nederland’. Voorsorterend op het nieuwe regeerakkoord, hoopt voorzitter Ingrid Thijssen van ondernemersorganisatie VNO-NCW vooral dat nu de daad bij het woord wordt gevoegd.
Thijssen was een van de sprekers op de Industrie- en energietop, die vanwege corona uiteraard online plaatsvond. Hoogtepunt vormde de overhandig van het ‘Aanbod aan Nederland’ aan Gert-Jan Buitendijk, secretaris-generaal ministerie van Algemene Zaken en Lidewijde Ongering, secretaris-generaal ministerie van Economische Zaken en Klimaat, die op dat moment even ‘het nieuwe kabinet’ vertegenwoordigden. Het aanbod van ‘de industrie’ dat zij in ontvangst namen, besloeg maar liefst veertien A4-tjes, maar volgens de VNO-NCW-voorzitter in één zin worden samengevat: laat de industrie het vliegwiel van de klimaattransitie zijn. “Dat is in meerdere opzichten niet alleen een prachtig maar ook een historisch aanbod. Zo hebben VNO-NCW en MKB-Nederland onlangs een nieuwe koers uitgezet. Ons kompas is het bereiken van Brede Welvaart voor Nederland, dus niet meer alléén economische groei. Wij focussen ook op het bereiken van een inclusieve samenleving met gelijke kansen en duurzaamheid. Sterker nog, wij hebben het bereiken van een klimaatneutrale, circulaire samenleving als topprioriteit neergezet. Want een welvarende en inclusieve samenleving is niet mogelijk op een uitgeputte aarde. In het half jaar dat ik nu VNO-NCW-voorzitter ben, heb ik alleen maar ondernemers ontmoet die precies dat willen. Omdat zij de wereld, en natuurlijk hun bedrijf, gezond willen achterlaten voor de volgende generatie. Ik wil er maar mee zeggen: dit leeft veel meer en breder dan vaak gedacht. Vergeet tot slot niet dat er meer dan honderd kansrijke en concrete projecten liggen om de Nederlandse industrie de klimaattransitie te laten maken en toe te werken naar klimaatneutraliteit. Met die plannen kan de industrie bovendien als vliegwiel fungeren voor de verduurzaming van andere ketens met bijvoorbeeld groene waterstof of nieuwe bio-grondstoffen. En daarmee kunnen we ook nieuwe aantrekkelijke werkgelegenheid in creëren.”
“Net als burgers moeten ook ondernemers handelingsperspectief hebben”
-Bestrijken die honderd projecten de hele industrie of zijn er sectoren die achter blijven of een tandje bij moeten zetten?
Thijssen: “Je ziet initiatieven en plannen in alle takken van sport binnen de industrie, maar natuurlijk zijn er verschillen tussen de deelsectoren. Neem de Nederlandse papiersector. Die kwam onlangs als beste jongetje uit de bus bij een Europese benchmark. Tegelijk is ook voor hen ondersteuning nodig vanuit de SDE++ voor hun nieuwste verduurzamingsplannen. Dus zelfs zo’n sector die het al relatief goed doet heeft ondersteuning nodig. Het gaat niet vanzelf. Dat geldt trouwens ook voor andere sectoren. Neem bijvoorbeeld de keramische dakpannen- en baksteenindustrie, die zo’n veertig fabrieken in Nederland telt. Veelal gaat het om prachtige familiebedrijven met een mooi circulair product. Bij een van die bedrijven was ik afgelopen zomer op bezoek. Wat blijkt: Ze hebben gas nodig voor het productieproces van kleidakpannen, bakstenen en keramische tegels, maar voor het aardgas dat de sector daarvoor gebruikt is nu nog geen werkend duurzaam alternatief. In een zeer optimistisch scenario duurt dat met bijvoorbeeld waterstof, aangepaste ovens en de benodigde netwerken minimaal tien jaar, waarbij de kosten overigens gigantisch zijn. CO2-opslag zou een tijdelijk alternatief kunnen zijn, maar is nog onmogelijk. Ook voor hen geldt dus dat er hulp nodig is. Hoewel de stand van zaken per sector verschilt, is mijn indruk wel dat iedereen echt wil. Maar net als burgers moeten ook ondernemers handelingsperspectief hebben: de technologie moet er zijn, financiële ondersteuning is nodig omdat de nieuwe technologieën veelal nog razend duur zijn én er moet infrastructuur zijn, in de vorm van onder andere het elektriciteitsnet, infra voor waterstof en warmtenetten.”
-Is er ook industrie die op lange termijn niet in Nederland past, omdat het niet strookt met dit aanbod dan wel de nieuwe koers van VNO-NCW en MKB-Nederland?
“Veel van onze werkgelegenheid is afhankelijk van onze industrie. Laten we die dus koesteren en zorgen dat onze industrie ook banen realiseert waarmee toekomstige generaties Nederlanders duurzaam in hun welvaart kunnen voorzien. Dat betekent dat de industrie moet verduurzamen. Ik zie daar echt kansen: als we dat snel doen, dan biedt dat enorme kansen, zowel om ons geld te verdienen als om de wereld te helpen verduurzamen. Ik vind overigens ook dat Nederland echt een goed industriebeleid moet hebben. Welke industrieën wil je houden en hebben? Daar moet dan gericht op gekoerst worden met overheidsbeleid, dat ook voorziet in de verduurzaming van onze bestaande industrie.”
“Het zou verstandig zijn wanneer de overheid zorgt voor een maatwerkpakket per industriecluster”
-Een nieuw regeerakkoord moet volgens u voorzien in financiële middelen. ‘Het subsidie-instrumentarium is nu gericht op de meest kostenefficiënte maatregelen voor CO2-reductie’, zei u in dat verband. ‘Dat klinkt logisch, maar het betekent dat erg dure technologieën er niet voor in aanmerking komen, terwijl we ze wél nodig hebben omdat ze een grote bijdrage leveren aan de CO2-reductie en ons concurrentievermogen.’ Wat bedoelt u daarmee?
“Het subsidie-instrumentarium is nu inderdaad gericht op de meest kostenefficiënte maatregelen voor CO2-reductie. Om echt grote stappen te zetten denk ik dat er naast de SDE++ extra instrumenten nodig zijn om nieuwe technologieën met een groot CO2-reductiepotentieel die nu nog relatief duur zijn te realiseren. Het zou ook verstandig zijn wanneer de overheid zorgt voor een maatwerkpakket per industriecluster.”
-In het ‘aanbod aan Nederland’ staat dat door betere samenwerking over ketens heen veel synergie-effecten mogelijk zijn die zorgen dat de industrie niet alleen zelf verduurzaamt, maar juist ook andere schakels in de keten’, Kunt u dat toelichten?
“Waar het om gaat is dat wat de één produceert de ander in staat stelt te verduurzamen. Dat kan overigens ook het ‘afval’ van de één zijn waar de ander nuttig gebruik van kan maken. De CO2 van een fabriek kan bijvoorbeeld gebruikt worden door een andere. Zie bijvoorbeeld de plannen van Dow Chemicals. Of producenten die bio-fuels maken waardoor luchtvaartmaatschappijen schoon kunnen vliegen, warmte-uitkoppeling voor stadsverwarming en de grote ontwikkeling van circulaire koolstof via het sluiten van plastic kringlopen. Op al die uiteenlopende manieren kunnen acties die je ontplooit veel meer impact hebben dan iedereen nu denkt. In mooi jargon: naast scope 1 ook scope 2 en 3. Veel plannen van de grote industriële clusters in Nederland kunnen zo veel meer opleveren en er is echt sprake van ‘1+1 = 3’.”
“Wat absoluut ook in een nieuw regeerakkoord thuis hoort: infrastructuurkeuzes”
-U geeft al een paar voorzetten richting het regeerakkoord. Zou u die kunnen reduceren tot een top drie: wat moet er écht gebeuren om het aanbod van de industrie realiteit te maken?
“Ik maak er een top vier van, net als in mijn speech tijdens de Industrie- en energietop. In de eerste plaats moeten we niet steeds nieuwe plannen maken, maar het Klimaatakkoord en de daarbij horende clusterplannen van de industrie nu ‘up tempo’ uitvoeren. Wat absoluut ook in een nieuw regeerakkoord thuis hoort: infrastructuurkeuzes. Zo lang die niet gemaakt zijn, wordt er ook niks aangelegd. Dit is dé bottleneck voor de energietransitie van Nederland. Natuurlijk moet het regeerakkoord ook voorzien in financiële middelen, juist dus ook voor dure technologieën die we wél nodig hebben en die grote stappen opleveren. En last but not least wil ik toch echt even benoemd hebben dat het nieuwe regeerakkoord moet voorzien in een oplossing voor het stikstofprobleem. Miljarden aan duurzame investeringen zoeken nu noodgedwongen hun heil in het buitenland. Samen met Natuurmonumenten, Natuur & Milieu, LTO Nederland, MKB-Nederland en Bouwend Nederland heeft VNO-NCW trouwens eind mei een plan gepresenteerd dat voorziet in een oplossing van de stikstofproblematiek, aan de hand van een gebiedsgerichte aanpak.”