De Amerikaanse Ambassadeur in Duitsland Richard Grenell zette medio januari bedrijven die meewerken aan Nord Stream 2 met dreigbrieven onder druk. Daarmee krijgt een discussie over de nieuwe pijpleiding, die gas om Oekraïne heen naar Duitsland moet gaan brengen, een nieuwe dimensie die overigens ook Nederland direct kan raken. Shell is immers onderdeel van het consortium dat, samen met de enige aandeelhouder Gazprom, 9,5 miljard euro voor de bouw bij elkaar bracht.
De brieven van de ambassadeur zijn opmerkelijk, omdat er naar mijn weten weinig tot geen precedenten zijn dat bondgenoten elkaar op die manier onder druk zetten. De brieven zijn niet opmerkelijk, omdat in Amerika de oppositie tegen Nord Stream 2 de afgelopen jaren alleen maar sterker is geworden. Onderminister van Energie Francis Fannon riep begin december de Europeanen expliciet op met het project op te stoppen.
De Amerikaanse president Trump heeft er zelf nooit een geheim van gemaakt dat hij de pijpleiding maar niets vindt. In juli vorig jaar ging hij tijdens de NAVO-top in Brussel tekeer tegen Bondskanselier Merkel. Hij vond het ongerijmd dat de Amerikanen de Duitsers moeten helpen zich tegen de Russen te verdedigen, terwijl de Duitsers minder dan de afgesproken twee procent van het bruto binnenlands product (BBP) aan defensie besteden, maar wel de Russische kas spekken door zich afhankelijk van Russisch gas te maken. Datzelfde argument is nog niet in de richting van Nederland gemaakt, maar dat zou maar zo kunnen gebeuren als de afname van het Groningse gas vooral door Russisch gas wordt gecompenseerd.
Eerste stap gezet
De eerste stap is al gezet met een opiniestuk van de hand van de Amerikaanse ambassadeur in Nederland, Pete Hoekstra. Hij schreef dit opiniestuk in navolging van een soortgelijke oproep aan alle EU-landen door het Amerikaanse Congres. Ook hij riep op tot het stoppen van het project en bood vloeibaar aardgas (LNG) uit Amerika aan als alternatief.
Hebben de Amerikanen een punt? Ja en nee!
Nee, omdat deze oproep uit de mond van Trump doet vermoeden dat er iets anders achter zit. President Trump is Ruslandvriendelijk, wil eigenlijk van de NAVO af, en heeft een hekel aan Merkel. Zo bezien is de oekaze van de ambassadeur in Duitsland vooral een aanval op Merkel.
Ja, omdat Trump wordt gesteund door het Congres en het inderdaad raar is dat de Amerikanen Europa moeten verdedigen tegen dezelfde Russen waarvan men zich tegelijkertijd verder afhankelijk maakt.
“Het argument dat North Stream 2 geen geopolitiek project is, klopt niet. Olie en gas zijn geopolitiek. Punt uit.”
In Europa ziet men dat totaal anders. Merkel ziet het project in commerciële termen. Al tijdens de Koude Oorlog was de Sovjetunie een betrouwbare leverancier, dus waarom zou dat nu ineens niet het geval zijn? Bovendien zou dit soort economische vervlechting meer stabiliteit, dus veiligheid leveren. Dat laatste lijkt mij een non-argument. Die economische interdependentie was er al. De Europese Unie is de grootste handelspartner van Rusland en veertig procent van de Duitse gasimporten zijn afkomstig uit dat land. Die afhankelijkheid heeft niet kunnen voorkomen dat er een harde confrontatie over Oekraïne ontstond met als dieptepunt de annexatie van de Krim.
Machtspolitiek
De door Nederland gesteunde Duitse argumentatie dat North Stream 2 geen geopolitiek project is, is aantoonbaar onjuist. Olie en gas zijn geopolitiek. Punt uit. Dit geldt helemaal voor Poetin die ervan uitgaat dat hij met energieafhankelijkheid meer invloed op deze landen krijgt. Dit denken is consistent met de machtspolitiek die hij voert, met inbegrip van de beïnvloedingscampagnes die Rusland met nepnieuws en trollen op internet laat uitvoeren. Wie dat niet gelooft, moet maar eens de Russische Nationale Veiligheidsstrategie lezen.
Door de diplomatieke dreigementen komt Duitsland, en daarmee mogelijk ook Nederland, in een lastige situatie terecht die men had kunnen voorkomen door de leiding wel te bouwen en tegelijkertijd in defensie te investeren. Als de Europese bondgenoten hun krijgsmachten niet hadden verwaarloosd, hadden de Amerikanen nu geen punt gehad.
Eind 2019 moet door de leiding 55 miljard kubieke meter per jaar vanuit een gasveld op het Russische schiereiland Jamal naar Duitsland gaan stromen. Het is de vraag of dat heugelijke feit zal worden gevierd. Wie denkt dat het allemaal wel mee zal vallen, moet even kijken naar de gevolgen van het opzeggen van de Irandeal door Trump. Die deal was bedoeld om te voorkomen dat Iran kernwapens zou gaan fabriceren. Trump geloofde niet in die afspraken en zegde de overeenkomst op. Tevens maakte hij duidelijk dat bedrijven die zaken met Iran doen, geen zaken met Amerika kunnen doen. De Franse energiereus Total trok zich om die reden medio vorig jaar terug, terwijl het bedrijf juist ruim vier miljard euro in een Iraans gasveldproject had geïnvesteerd. Wie denkt dat olie, gas en geopolitiek los van elkaar staan, heeft het dus mis.