"Het is geen toeval dat een nieuw centrum voor energieveiligheid in Litouwen wordt neergezet"
Dat de NAVO sinds het einde van de Koude Oorlog naar nieuwe taken zoekt is geen geheim. In 2006 stelde de Amerikaanse senator Lugar voor om het bondgenootschap een taak te geven in het geval de energievoorziening gevaar zou lopen. Lugar schetste scenario's waarbij pijpleidingen en tankers op zee bedreigd worden, energiekartels en grote energieleveranciers de olie- en gaskraan manipuleren om NAVO-landen onder druk te zetten, en energie producerende landen de belangen van westerse mogendheden niet respecteren. Dat dit laatste geen irreële mogelijkheid was, bleek afgelopen april toen Argentinië aankondigde het Argentijnse deel van oliemaatschappij Repsol te gaan nationaliseren. President Cristina Fernandez de Kirchner kondigde plompverloren aan dat zij 51 procent van de aandelen YPF wil verwerven waardoor Repsol nog slechts een belang van 6 procent in YPF zou overhouden. Kirchner's besluit zou de grootste nationalisatie zijn sinds de overname van Yukos door de Russische regering.
Op zich is het begrijpelijk dat burgers, gesteund door hun politici, meer profijt van de opbrengsten van bodemschatten willen hebben. Precies om die reden werden de afgelopen jaren ook door de links-nationalistische presidenten van Bolivia en Ecuador multinationals genationaliseerd. Maar Kirchner's besluit leidde tot een diplomatieke rel met Spanje, internationale woedende reacties en maakte buitenlandse investeerders kopschuw. De vraag is dus wat Argentinië er uiteindelijk mee opschiet.
De crux is dat Argentinië zich assertiever kan gedragen nu de wereldwijde invloed van Amerika en Europa door de financiële crisis en de opkomst van economieën als China en Brazilië, afneemt. Als daardoor de leveringszekerheid van energie op grote schaal wordt bedreigd is dat inderdaad, zoals Lugar voorspelde, een casus belli. De Amerikaanse senator wil dan zo nodig Artikel 5 van het NAVO-verdrag activeren, dat de bijstandsplicht regelt wanneer één land wordt aangevallen. Dat artikel werd overigens voor de eerste keer in de geschiedenis na de aanslagen op Washington en New York van 11 september 2001 geactiveerd en vormt nu nog steeds de grondslag voor de operatie Active Endeavour tegen het terrorisme in de Middellandse Zee. Met andere woorden, als terroristen daar een tanker aanvallen, komt de NAVO collectief in actie.
Ik was benieuwd of de NAVO-top die eind mei in Chicago werd gehouden nog iets over dit onderwerp zou melden. Dat lag voor de hand omdat verstoring van de energievoorziening als een van de nieuwe bedreigingen in de NAVO-strategie van 2010 werd genoemd. En ja hoor: in de slotverklaring van Chicago werd de levering van energie ‘of critical importance' beschouwd. Sterker, in Chicago bleek een voortgangsrapportage te zijn aangenomen waarin beschreven staat welke concrete stappen door de NAVO genomen zijn. Het ging onder meer om energiebesparende maatregelen voor de strijdkrachten, de bescherming van kritische energie-infrastructuur en intensivering met de contacten met niet-NAVO-landen. En, heel interessant, in Chicago werd een center of excellence op het gebied van energy security aangekondigd. Waar? Juist: in Litouwen. Kan het toeval zijn dat Lugar zijn oproep in 2006 ook in één van de Baltische Staten deed? Vast niet, want Rusland wordt daar, met het afsnijden van de gastoevoer naar Oekraïne in 2005 nog vers in het geheugen, als de grote bedreiging gezien die er niet voor terugdeinst energie als wapen te gebruiken. Ook al lijkt Rusland die intentie momenteel niet te hebben.
Rob de Wijk is directeur van het The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS) en professor Internationale Betrekkingen aan de Universiteit Leiden. In zijn column gaat hij in op de energievoorziening in het licht van de internationale verhoudingen.
Volg ons op Twitter: @energiepodium