Joris Wijnhoven, Greenpeace: "Verplicht isolatie, zonneboilers; CO2-heffing bedrijven"
Tot zo'n anderhalf jaar geleden was het onder energiedeskundigen bon ton om gas aan te duiden als een zogenaamde transitiebrandstof: wel degelijk fossiel, maar een stukkie schoner dan kolen. In termen van luchtvervuiling en CO2 een waarheid als een koe. Maar toen kwam Groningen. Met een intensiteit die niemand had voorzien hielden Groningers van divers temperament en komaf ons de spiegel voor: onze honger naar het goedkope gas had diepe wonden geslagen in een historisch toch al weinig bediende streek. De aarde beende het tempo van de gaswinning niet bij en liet zich steeds steviger gelden. Niet de CO2-uitstoot door verbranding van het fossiele gas deed het verzet tegen winning ontvlammen, maar de aardbevingen en daarmee gepaard gaande waardedaling van huizen.
Je moet wel van steen zijn als het lot van de Groningers je koud laat. Dikke scheuren in huizen en dikwijls monumentale gebouwen spreken tot de verbeelding. Het idee dat elke dag de schoorsteen van je dak kan schudden is niet fijn, om over ernstigere bevingen te zwijgen. Reëel of niet, angst verlamt. Politiek Den Haag voelde de verontwaardiging in Groningen en de rest van het land vrij goed aan en de gaskraan wordt dichtgedraaid. Of dat snel genoeg gaat om de veiligheid te garanderen valt te bezien (om het eufemistisch te zeggen), maar de beweging is ingezet en valt niet meer te stuiten. Transitiebrandstof gas is in diskrediet geraakt en laat de gasbaronnen handenwringend achter.
Dat zadelt ons op met een groot probleem, want we moeten op zoek naar alternatieven. Met het opstoken van meer kolen raken we wellicht wat sneller af van gas, maar helpen we het klimaat om zeep. En gas wordt niet alleen voor elektriciteitsopwekking gebruikt, maar ook voor het verwarmen van huizen en in de industrie.
Daarom moeten we onze aandacht (opnieuw!) verleggen van andere alternatieve aanvoerroutes en brandstoffen voor gas, naar alternatieven voor het opstoken van gas: besparing en duurzame energie. In het voorjaar van 2014 stonden deze oplossingsrichtingen door de Oekraïnecrisis even volop in de belangstelling, maar geleidelijk verdwenen ze weer van de politieke agenda. Onbegrijpelijk eigenlijk, want wat je niet opstookt, hoef je ook niet te winnen of te importeren.
““Ook bedrijven zullen dan met de billen bloot moeten. Op basis van vrijwilligheid is er gewoon te weinig voortgang geboekt””
Om de discussie over de gaswinning in Groningen van een nieuwe dimensie (besparing!) te voorzien, liet Greenpeace door ECN in kaart brengen welke opties er zijn om de gasvraag flink te beperken. Dat leverde een mooie inventarisatie op met als bemoedigende uitkomst dat er bovenop maatregelen die nu al in de politieke pijplijn zitten vóór 2020 nog 11 tot 16,5 miljard kuub gas bespaard kan worden. Dat is in potentie meer dan 40% van de totale hoeveelheid die we in Groningen jaarlijks oppompen.
Om dat grote potentieel te halen moeten wel stevige maatregelen worden ingevoerd: met het verleiden van burgers of bedrijven gaan we het niet redden. Zo zullen mensen eraan moeten wennen dat de overheid zich zal gaan bemoeien met woningisolatie of de vervanging van een HR-ketel door een warmtepomp en/of een zonneboiler. Verplichtingen zijn daarbij onvermijdelijk, al dan niet op een natuurlijk moment zoals bij verhuizen en/of met wat subsidie als smeermiddel. Ook bedrijven zullen dan met de billen bloot moeten. Op basis van vrijwilligheid is er gewoon te weinig voortgang geboekt. Door een heffing op te leggen op basis van CO2-uitstoot voor bedrijven die benedenmaats presteren kan zowel in de industrie als bij de glastuinbouw een fonds worden opgebouwd, waaruit energiebesparing mee gefinancierd kan worden. Daarnaast is een nuchtere discussie over de inzet van de beschikbare duurzame biomassa nodig: feit is dat opstoken als brandstof voor biostoom stukken rendabeler is dan in kolencentrales.
Sowieso valt in de energiesector een wereld te winnen, door voort te maken met de omslag naar schone energie. Door het realisatietempo van zon en wind op te voeren kan volgens ECN wel 4 miljard kuub bespaard worden. Dat is ook een heldere boodschap aan alle tegenstanders van windmolens: wie solidair is met bevende Groningers kan zijn verzet maar beter opgeven. Want elektrificatie (door warmtepompen) als alternatief voor gas ter verwarming van onze woningen vraagt om heel veel extra duurzame energie.
We wisten het al: solidariteit is niet gratis. Wie werkelijk compassie heeft met Groningen moet zich openstellen voor stevige veranderingen. Van bedrijven mag worden verwacht dat investeringen in energiebesparing (met rustige rendementen) óók aan de aandeelhouders verkocht worden. Burgers zullen de overheid achter hun voordeur moeten dulden en gaan wennen aan nieuwe technieken als warmtepompen. En de overheid moet als de wiedeweerga gaan putten uit de suggesties uit deze ECN-studie om de vele gaten die nog gapen in de uitvoering van het Energieakkoord te dichten. Om te beginnen.