Frans Rooijers: “Afspraken Klimaattop zachter dan boter in een najaarszonnetje”
De Nationale Klimaattop in Rotterdam was een succes. Een grote wervelende show met de boodschap dat we goed op weg zijn. Ik wil die feestelijke sfeer niet verpesten, maar als iedereen zo blij is, dan word ik altijd wat argwanend. Toch is het zonder meer waar dat de rol van het bedrijfsleven anders was dan voorheen. De koers is verlegd van tegen naar snel vooruit naar een klimaatneutraal Nederlands bedrijfsleven. Maar Dijksma rekent zich te makkelijk rijk door alle aangekondigde plannen van bedrijven en overheden al bij elkaar op te tellen tot 17,6 megaton. En de feestelijke sfeer mag niet verhullen dat dat onzin is, want dat is het. Er is zelfs een mooi rapportje van. En daarmee devalueert wel de waarde van een rapport, moet ik helaas als rapportenschrijver zeggen. De afspraken van de Klimaattop lijkt wel een set nieuwe Green Deals, maar helaas nog zachter dan boter in een najaarszonnetje.Door deze afspraken nu in te boeken als resultaten lijkt het wel dat iedereen achterover kan leunen, want het gaat haaaaaaaaartstikke goed!
Maar van al die afspraken die gemaakt zijn ligt niemand 's nachts wakker hoe ze nu gerealiseerd moeten gaan worden, want ze bevatten geen sancties en ontberen rentabiliteit en geld. Vanuit de onderzoeksliteratuur weten we dat convenanten, en het is maar de vraag of je deze afspraken zelfs convenanten kunt noemen, meestal weinig toegevoegde waarde hebben, behalve wanneer ze sancties bevatten. Dus tel uit je klimaatwinst.
““Waarom heeft niemand bij die afspraken geschreven dat harde regels en hoge prijzen noodzakelijk zijn?””
Waaraan
het ontbreekt zijn hoge prijsprikkels of harde regels om al die afspraken te
realiseren. Ik hanteer op basis van jarenlange waarneming de regel dat de
acceptatie van een beleidsinstrument omgekeerd evenredig is met de
effectiviteit, dus als er weinig weerstand en juist veel feestgedruis is bij
een beleidsmaatregel dan kun je er donder op zeggen dat die niet effectief is.
Want weet u wat de meest effectieve maatregelen zijn van de afgelopen jaren in
de gebouwde omgeving? Dat zijn de EPC en de energiebelasting. Beide hebben voor
een halvering van het verbruik in de woningen gezorgd en nieuwbouwwoningen
inmiddels tot energieneutraal laten ontwikkelen. Door harde regels en harde
prikkels, aangevuld met een beetje subsidie.
Wat nodig is bij alle Green Deals en Klimaatafspraken, dat is een dikke saus
van harde regels en hoge prijzen. Pas dan zullen afspraak G01 (de transitie van
aardgas naar duurzame warmte) 5069 kiloton CO2 per jaar en afspraak
G04 (duurzame renovatie van utiliteitsgebouwen) 8901 kiloton CO2 per
jaar besparen (ja, zo nauwkeurig weten ze dat). Het zijn geen kinderachtige
plannen, en ook niet nutteloos, nee zelfs hard nodig. Maar waarom heeft niemand
bij die afspraken geschreven dat harde regels en hoge prijzen noodzakelijk zijn?
Alleen dan komen er business cases en wordt het zinvol om over financiering te
gaan praten, alles wel in de juiste volgorde.
Ik werd nog eens gesterkt in de uitdaging om die harde regels en hoge prijzen
te helpen ontwikkelen, en voor lief te nemen dat de nuttige en mooie afspraken
een beetje minder feestelijk worden gemaakt. There's no free lunch!
En toch was het belangrijk dat het enthousiasme en de geestdrift gevierd
werden, en het was goed om te zien dat zoveel mensen aan de slag zijn met
concrete projecten om onze wereld leefbaar te houden.
Frans Rooijers is Directeur van CE Delft