Zoeken

Kooktoestel redt levens en het klimaat

Sible Schöne, HIER Klimaatbureau: "Cookstove symbool van klimaatneutraal keurmerk"

Sinds 8 mei kent Nederland een breed gedragen keurmerk voor klimaatneutrale bedrijven, producten, diensten en evenementen. Het HIER Klimaatbureau lanceert het keurmerk 'HIER Klimaatneutraal Gegarandeerd' in samenwerking met Royal Haskoning DHV, Arcadis, Ecofys, KWA, Climate Neutral Group en Fair Climate Fund. Het keurmerk is een antwoord op de behoefte om de term 'klimaatneutraal' te bewaken en een nieuwe impuls te geven aan zorgvuldige klimaatcompensatie.

Het keurmerk gaat niet alleen over compensatie. Wie het keurmerk wil krijgen moet de eigen CO₂-footprint in kaart laten brengen, aantoonbaar maatregelen nemen om de eigen uitstoot te reduceren, zo mogelijk kiezen voor groene energie en alleen het resterende deel compenseren volgens de internationaal geldende standaarden CDM, Gold Standard of VCS. Voorwaarde voor het keurmerk is bovendien dat het bedrijf en de organisatie communiceert over de eigen footprint en de maatregelen die het neemt.

Waarom klimaatneutraal
Er zijn twee goede redenen om te kiezen voor klimaatneutraliteit; een morele en een maatschappelijke. De morele argumentatie is dat je het belangrijk vindt om zelf niet bij te dragen aan het klimaatprobleem. In de praktijk is het meestal onmogelijk dit doel te halen via energiebesparing en duurzame energie. Er blijft vrijwel altijd een bepaalde uitstoot over, die alleen via maatregelen elders kan worden gecompenseerd.

De maatschappelijke argumentatie sluit aan bij de analyse van het Milieuprogramma van de Verenigde Naties (UNEP) dat de huidige ambities van landen tezamen onvoldoende zijn om de twee gradendoelstelling in zicht te houden. Er blijft een kloof die moet worden gedicht door partijen die ambitieuzer zijn. De analyse van UNEP, uitgevoerd door het Nederlandse onderzoeksbureau Ecofys, laat zien dat de kloof kan worden gedicht door een twintigtal aanvullende initiatieven op het gebied van energiebesparing, duurzame energie, de aanpak van andere broeikasgassen en het tegengaan van ontbossing, bosdegradatie en koolstofverlies uit bodems. Een groot deel van deze maatregelen moet worden genomen door burgers, bedrijven en decentrale overheden in de rijke landen en de snelgroeiende ontwikkelingslanden. Maar dat geldt in veel mindere mate voor ontbossing, bosdegradatie, koolstofverlies uit bodems en luchtvervuiling door houtvuurtjes voor koken en verwarming. Voor deze maatregelen is financiële steun uit de rijke landen nodig. Een deel hiervan kan van overheden komen, maar alle analyses wijzen uit dat er ook een rol is voor de vrijwillige compensatiemarkt.

Waarom kan dit keurmerk werken?
Het keurmerk HIER Klimaatneutraal Gegarandeerd is in eerste instantie ontwikkeld door de Climate Neutral Group. Dit bedrijf heeft het beheer overgedragen aan het HIER Klimaatbureau, niet alleen omdat een slager zijn eigen vlees niet moet keuren, maar - veel belangrijker - om ervoor te zorgen dat meer partijen het keurmerk kunnen gebruiken. Daarbij gaat het niet alleen om de huidige partijen die klimaatcompensatie aanbieden, maar ook om de veel grotere groep adviesbureaus die bedrijven helpen hun CO2-voetafdruk in kaart te brengen en deze te verkleinen via energiebesparing en duurzame energie. Denk aan de bureaus die bedrijven helpen om te voldoen aan het Europese emissiehandelssysteem of de bureaus die bedrijven helpen om te klimmen op de CO2-Prestatieladder. In feite is compensatie - het afkopen van de resterende uitstoot - de eenvoudigste stap in het hele traject om klimaatneutraal te worden.

“Wereldwijd sterven jaarlijks vier miljoen mensen aan de gevolgen van biomassagebruik voor koken.”

Cookstoves als symbool van klimaatneutraliteit
Bij de eisen van het keurmerk is afgesproken dat bedrijven en organisaties vrij zijn om hun eigen compensatie te kiezen, maar dat er wel een gezamenlijke voorkeursoptie is. Dat is compensatie via zuinige kooktoestellen (clean cookstoves). De reden hiervoor is dat de deelnemende partijen klimaatcompensatie weer een nieuw aansprekend gezicht willen geven. Zuinige kooktoestellen zijn daarvoor een ideale optie.

2,6 miljard mensen koken nog elke dag op open vuur of slechte kooktoestellen. Dat heeft een enorme impact. Niet alleen op het klimaat maar ook op gezondheid, de sociale ontwikkeling van vrouwen en kinderen en ontbossing. Vrouwen en kinderen die zich rond het vuur bevinden ademen die rook in. Dit veroorzaakt longziektes; het staat gelijk aan het roken van twee pakjes sigaretten per dag. Wereldwijd sterven jaarlijks vier miljoen mensen aan de gevolgen van biomassagebruik voor koken. Dat is drie keer meer dan aan aids en vijf keer zoveel als aan malaria.

Het gebruik van hout en andere biomassa om op te koken is ook een belangrijke oorzaak van ontbossing en verwoestijning. In veel ontwikkelingslanden is koken op open vuur zelfs de nummer één oorzaak van deze problemen.

Cookstoves en klimaat
Omdat zoveel mensen in ontwikkelingslanden koken op open vuur veroorzaakt dit maar liefst vier procent van het wereldwijde energieverbruik. Maar het effect op het klimaat is nog groter. Bij koken op open vuur komt namelijk ook een enorme hoeveelheid roet vrij. Roet is na CO₂ de grootste veroorzaker van de opwarming van de aarde. Het verminderen van de uitstoot van roet is dus een belangrijke manier om klimaatverandering tegen te gaan.

Kwaliteitscompensatie
Sinds twee jaar zijn in het kader van het CDM en de Gold Standard richtlijnen ontwikkeld voor het meten van CO2-reductie door zuinige kooktoestellen. Deze zijn streng. Zo moet ieder jaar steekproefsgewijs worden aangetoond dat de clean cookstove nog in gebruik is. De ervaring leert dat één kooktoestel tenminste één ton CO2 per jaar reduceert. Eén kooktoestel levert met andere woorden jaarlijks evenveel CO2-winst op als tien zonnepanelen. Drie kooktoestellen zijn voldoende om een jaar autorijden te compenseren. Het gaat dus ook in termen van CO2 om een echt relevante bijdrage.

Samengevat geeft de cookstove het abstracte idee klimaatneutraliteit een inspirerend en in alle opzichten overtuigend gezicht. De cookstove geeft het vertrouwen dat het label HIER Klimaatneutraal gegarandeerd een succes kan worden.

Tot slot: bijna niemand in Nederland weet wat een cookstove is. Om dit te veranderen brengt het HIER klimaatbureau de clean cookstove dit voorjaar in Nederland op de markt als de COOX. Met de verkoop van elke COOX hier, wordt één clean cookstove voor een gezin in ontwikkelingslanden gerealiseerd. Kijk voor meer informatie op www.hier.nu/coox.

Sible Schöne is Programma Directeur van HIER Klimaatbureau

Sible Schöne

Sible Schöne is Adviseur van HIER.