Linda Steg, hoogleraar omgevingspsychologie: "Gedeelde waarden en vertrouwen vormen basis voor draagvlak"
Plannen voor grote energieprojecten stuiten regelmatig op fel verzet van de plaatselijke bevolking. De CO2-opslag in Barendrecht, de grote mestvergister in Foxhol en de proefboringen naar schaliegas zijn bekende voorbeelden. Als het vertrouwen weg is, wordt de dialoog vergeefse moeite, stelt Hoogleraar Omgevingspsychologie Linda Steg (RuG): "Mensen moeten de voordelen van een project inzien en serieus worden genomen."
Volgens Steg denkt niet iedereen hetzelfde over of en welke voordelen een energieproject heeft. "Het gaat niet alleen over geld. Ruwweg kan je twee typen voordelen onderscheiden: aan de ene kant egoïstische - denk aan de positieve gevolgen voor inkomens, welvaart, banen - en aan de andere kant altruïstische en biosferische - zoals het opkomen voor andermans belang en de gevolgen voor het milieu", aldus de professor.
Vertrouwen
Nu heeft het Rijk bij belangrijke energieprojecten als CO2-opslag en schaliegas sterk ingezet op communicatie en voorlichting naar de bevolking om haar doelen - reductie van CO2-uitstoot, economische voordelen - te bereiken. Maar zelfs goede argumenten houden geen steek als er gebrek aan vertrouwen is, meent Steg.
"Communicatie en informatie zijn geen ei van Columbus", zegt ze. "Uit wetenschappelijke literatuur blijkt dat het vergeefse moeite is de ontvanger te overtuigen wanneer de boodschapper niet wordt vertrouwd. De boodschapper - een ministerie of onderneming - moet rekening houden met de belangen van de bevolking en niet alleen de eigen belangen naar voren brengen. Als vertrouwen daalt, wordt ook de dialoog moeilijk."
““Communicatie en informatie zijn geen ei van Columbus””
Informatie moet dus aansluiten op de waarden van de doelgroep, stelt Steg. "Als inspraak wordt beloofd", vervolgt ze, "dan moet de overheid de bevolking serieus nemen en daar naar handelen, anders verliest ze haar geloofwaardigheid. Dit kan betekenen dat de overheid na inspraakprocedures moet besluiten dat een project niet kan doorgaan omdat het teveel tegen de belangen en behoeften van betrokkenen indruist."
Gedeelde waarden
Juist op het belang van waarden bij energieprojecten hoopt Goda Perlaviciute, PhD-studente in de groep van professor Steg, volgend voorjaar te promoveren. De Litouwse stelt dat naast egoïstische ook hedonistische waarden relevant zijn.
"Mensen met hedonistische waarden hechten veel aan comfort en gemak", zegt de promovenda. "Voor mensen met altruïstische waarden zijn voordelen voor anderen in de samenleving belangrijk. Dat gaat vaak samen met aandacht voor het milieu en het langetermijnperspectief."
"Wie vanaf het begin rekening houdt met de belangrijkste waarden van de betrokkenen, houdt de sleutel tot maatschappelijk draagvlak voor energieprojecten in handen", besluit Perlaviciute.