Hans van Cleef: Opnieuw zal een hoofdrol zijn weggelegd voor Trump
De afgelopen jaren is de richting van de olieprijs bepaald door diverse factoren. Voorheen waren vraag- en aanbodverwachtingen de voornaamste drijfveren. Tegenwoordig zien we op verschillende momenten meer invloed op de dagelijkse prijsbewegingen door afwisselende factoren zoals marktspeculatie en technische analyse. Uiteraard zijn de verwachtingen voor de toekomstige vraag en aanbod ook nog steeds van belang, maar vooral voor de grotere trend. Momenteel zien we een andere belangrijke drijfveer weer de prijzen domineren: geopolitiek.
De Amerikaanse president Trump is nooit een grote fan van de Organisatie van Petroleum Exporterende Landen (OPEC) geweest. Maar tegenwoordig roert hij zich nog actiever op Twitter als het gaat om "de zogenaamde oneerlijke monopolistische positie van de OPEC en haar beleid om de olieprijs onnodig hoog te houden". Dat zijn eigen beleid - het uitstappen uit het nucleaire akkoord met Iran en het opleggen van sancties - de belangrijkste reden was voor de prijsstijging van het afgelopen jaar laat hij voor het gemak buiten beschouwing. Dat deze twee beweringen feitelijk onjuist zijn lijkt Trump echter ook niet te deren.
De belangen zijn groot en de onderliggende verhoudingen tussen de drie grootste olieproducenten ter wereld - de VS, Saudi-Arabië en Rusland - zijn complex. Zo flirt Rusland al enige tijd met de OPEC en draagt zij momenteel bij aan het beleid van OPEC. Dit doet Rusland door actief het productieniveau aan te passen ten einde te streven naar stabiliteit in de markt. De relatie tussen de energieministers Novak van Rusland en Al-Falih van Saudi-Arabië is opvallend goed te noemen. Tegelijkertijd steunen de Russen Iran bij hun activiteiten in Jemen en Syrië. Iran is zoals bekend de grootste vijand van Saudi-Arabië. De Saudi's kijken op hun beurt met weerszin naar de snelle stijging van de olieproductie in de Verenigde Staten.
“Tegenwoordig lijkt de markt veel meer gedreven te worden door speculatie dan daadwerkelijke fundamentele argumenten”
De economische aanval in 2014 kan als mislukt worden beschouwd. In 2014 heeft de OPEC de markt overspoeld met olie wat leidde tot een enorme prijsdaling. Dit moest leiden tot een knock-out voor de opkomende Amerikaanse olie-industrie. Het tegendeel gebeurde: de kosten werden verlaagd en de productie-efficiëntie aanzienlijk verbeterd. Het gevolg was een aanhoudende stijging van de productie waarmee Amerika de grootste olieproducent ter wereld is geworden. Tevens is de Amerikaanse afhankelijkheid van olie uit het Midden-Oosten tot een minimum beperkt. Dat zorgt voor een groot dilemma in Riyad: aan de ene kant is Saudi-Arabië nog altijd de enige echte swing-producer en zouden de Saudi's de productie nu moeten verlagen om de olieprijs te ondersteunen. Maar Trump lijkt niet van plan dit zo maar te accepteren en zou het liefst zien dat de Saudi's druk op de olieprijs houden. De vraag daarbij is in hoeverre de leiders in Saudi-Arabië zich onder druk kunnen laten zetten door Trumps' mogelijke kennis met betrekking tot de moord op journalist Khashoggi in de Saudische consulaat in Istanbul, Turkije.
Tegenwoordig lijkt de markt veel meer gedreven te worden door speculatie dan daadwerkelijke fundamentele argumenten. En die speculanten zijn gevoelig voor Trump, die genuanceerde persconferenties, waarbij ieder woord wordt gewogen, heeft teruggebracht tot een enkele ongenuanceerde - en soms feitelijk onjuiste - tweet van maximaal 280 karakters.
De komende twee weken worden daarom erg interessant met zowel de G20 vergadering en de OPEC vergadering in het vooruitzicht. Opnieuw zal een hoofdrol zijn weggelegd voor Trump. Naar verwachting zal hij Xi Jinping ontmoeten om te onderhandelen over een handelsakkoord tussen de VS en China. Mocht er zo'n akkoord komen dan zal dat goed nieuws zijn voor de wereldeconomie, en daarmee de vraag naar olie. Tijdens de G20 vergadering op 30 november en 1 december in Buenos Aires zullen in de coulissen ook de voorbesprekingen plaatsvinden voor de aanstaande OPEC vergadering, oftewel het aanbod van olie. Deze keer zullen naast de wereldleiders ook de energieministers van Rusland en Saudi-Arabië van de partij zijn. Het is afwachten of er al overeenstemming gevonden kan worden en daarmee de OPEC vergadering tot een formaliteit wordt ge-downgrade, of dat er nog wel degelijk plooien gladgestreken dienen te worden. Houd Twitter in de gaten!
Hans van Cleef is senior
sectoreconoom energie bij ABN AMRO Bank, @ABNAMROeconomen. Op Twitter is hij actief onder @hansvancleef. Hij schrijft zijn columns op persoonlijke titel.