Interview Campagneleider Anne Knol over rechtszaak Milieudefensie tegen Nederlandse Staat
Milieudefensie klaagt de Nederlandse Staat aan omdat die de Europese normen voor luchtkwaliteit niet haalt. De milieuorganisatie wil dat het tij binnen een half jaar wordt gekeerd met een breed pakket aan maatregelen, van het verlagen van de maximumsnelheid tot het minder intensief maken van de veeteelt. Anne Knol, Campagneleider Mobiliteit, ziet een internationale trend: milieuorganisaties die overheden aanklagen over grote milieuthema's.Op basis van welke jurisprudentie klaagt u de staat aan?
"Er zijn drie juridische gronden. Eén daarvan speelde ook in de klimaatzaak van Urgenda: het voorzorgbeginsel. Dat houdt in dat wij en volgende generaties ook in goede gezondheid moeten kunnen leven. Ook als je de gevolgen van een activiteit nog niet voor 100 procent kan inschatten, moet een staat handelen naar risico's. Dat ligt vast als uitgangspunt van de Europese milieuwetgeving.
De rechten van de mens spelen ook een rol. Ook dit speelde een rol in de klimaatzaak. Mensen hebben een recht op gezondheid. Dat wordt met luchtvervuiling aangetast.
De derde is de Europese luchtkwaliteitswetgeving. Die stelt normen vast voor onder andere fijnstof en stikstofdioxide. De normen voor fijnstof worden in Nederland op bijna tweehonderd plekken overtreden, vooral rond intensieve veehouderijen. De norm voor stikstofdioxide wordt dikwijls overtreden bij drukke doorgaande wegen in de binnensteden. Het gaat om zo'n 1900 locaties volgens het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM, cijfers voor 2015).
Welke parallellen vallen op dit gebied te trekken met de klimaatzaak van Urgenda?
"Er zijn dus juridische parallellen, maar die zaak was voor ons niet de aanleiding. Die is dat Nederland sinds 2015 moet voldoen aan de Europese normen voor stikstofdioxide. Voor fijnstof moest dat al vanaf medio 2011.. Het is wel zo dat de klimaatzaak nieuwe deuren heeft geopend. Het zijn echter twee verschillende zaken met een duidelijk andere juridische basis."
“"Er zijn wetten, en we realiseren ons steeds meer dat de politieke voorkeur van de dag niet alles kan bepalen."”
Welke maatregelen
zijn volgens u nodig om daadwerkelijk binnen een half jaar de Europese normen
voor luchtkwaliteit te halen?
"Een half jaar is kort, maar de overheid weet al jaren dat ze aan deze
normen moet voldoen. Er is zelfs al uitstel verleend. Maatregelen die de
overheid kan nemen zijn bijvoorbeeld het terugdraaien van de 130 km/u
maximumsnelheid, het stimuleren van het openbaar vervoer, het verschonen van
het wagenpark en het beperken van verkeer in de binnensteden. De intensieve
veeteelt zou op een kleinere schaal moeten opereren. Het ammoniakoverschot in
de veeteelt veroorzaakt uiteindelijk een enorme productie van fijnstof. Ook
strengere normen voor de industrie, en een einde aan slecht brandende open haarden
zou bijdragen aan een schonere lucht. Het geheel van deze maatregelen zou
vrijwel zeker zorgen dat de Europese normen worden gehaald.
Overigens is het zo dat de Wereldgezondheidsorganisatie pleit voor normen die
veel strenger zijn dan de Europese. Als je uitgaat van die maatstaf, worden op
dit moment 12 miljoen Nederlanders blootgesteld aan te veel fijnstof. Om die
normen te halen moet je ook op een Europees niveau maatregelen nemen. Denk
bijvoorbeeld aan streng bronbeleid bij autofabrikanten."
En op het gebied van energie?
"Kolencentrales dragen zeken bij aan luchtvervuiling, maar op het totaal
substantieel minder dan andere sectoren als verkeer en veeteelt. We vinden het
een goed idee om ze te sluiten, en om in het geheel afscheid te nemen van fossiele
brandstoffen. Maar in het debat over de stroomvoorziening is het klimaat
waarschijnlijk een belangrijker argument."
Welk beeld heeft u van het van het
tijdpad van de rechtszaak?
"We gaan ervan uit dat de feitelijke zitting begin 2017 is. De uitspraak
zou dan waarschijnlijk maart of april komen. Theoretisch gezien is het mogelijk
dat we uiteindelijk bij het Europese hof uitkomen. Ik hoop echter niet dat het
zover komt en we al eerder gezondere lucht kunnen inademen."
Ziet u een trend van rechtszaken over
grote thema's op milieugebied, zoals klimaat en luchtvervuiling?
"Maatschappelijke organisaties wijzen de overheid op haar zorgplicht voor
een gezonde leefomgeving. Er zijn wetten, en we realiseren ons steeds meer dat
de politieke voorkeur van de dag niet alles kan bepalen. In Engeland heeft de
het advocatenkantoor Client Earth in april vorig jaar al een zaak over
luchtkwaliteit gewonnen. Daardoor moest een aantal steden betere plannen maken
om aan die maatregelen te voldoen. Die plannen voldoen in de ogen van Client
Earth echter nog niet, dus die zaak blijft lopen. Er is een nieuw beroep
ingesteld."