Rob de Wijk: "De energiekaart van de wereld wordt opnieuw getekend"

De geopolitieke impact van de energierevolutie waarbij nieuwe olie- en gasvoorraden kunnen worden ontgonnen, begint zo langzamerhand door te dringen bij beleidsmakers en politici in Europa. Dat de energiekaart van de wereld opnieuw wordt getekend, lijkt wel duidelijk. Zeker is dat het einde in zicht is van een wereld die wordt gedomineerd door enkele grote producenten zoals Algerije, Rusland, Saoedi-Arabië en Venezuela en naar een wereld waarin landen of regio's zelfvoorzienend worden.

Onlangs zette de Britse regering het licht op groen voor de winning van schaliegas. Volgens Cuadrilla, de firma die in Engeland proefboringen heeft uitgevoerd, zit er voor zeventig maal de jaarconsumptie in de bodem. Veel geologen vinden die inschatting te optimistisch en de milieubeweging wijst op de gevaren. Hoe dan ook, de hoeveelheid gas is aanzienlijk en kan volgens verantwoordelijk minister Ed Davey er toe leiden dat de leveringszekerheid van energie aanzienlijk toeneemt.

Het debat in Engeland laat zien wat de discussie wordt. Aan de ene kant staat de milieubeweging die wijst op de gevaren; aan de andere kant staan degenen die zich bezighouden met leveringszekerheid, dus geopolitiek. Omdat gezaghebbende instituten als de Royal Society en de adviesraad van de Amerikaanse energieminister constateerden dat de nieuwe winningstechnieken, mits goed gereguleerd, redelijk veilig zijn en omdat de belangen in termen van inkomsten en leveringszekerheid groot zijn, lijkt de milieubeweging de strijd te gaan verliezen.

Andere verliezers zijn de grote leveranciers. Neem Rusland. Als Europa daadwerkelijk schaliegas gaat winnen is dat een klap voor de Russische economie. Ongeveer 60% van de federale inkomsten komen uit energie exporten. Het gas voor de Russen zelf wordt met verlies verkocht. Dus moeten de inkomsten uit de export komen. De winst op gas naar Europa is momenteel 66%. De energierevolutie die in Amerika al tot een crash van de gasprijzen heeft geleid, stelt de Europeanen in staat lagere gasprijzen te bedingen. Afhankelijk van de voortgang van de exploratie van schaliegas, kunnen delen van Europa het zelfs helemaal zonder Russisch gas stellen.

De consequenties zijn enorm. Als de gasprijzen imploderen, implodeert de Russische economie. Een alternatief is de verhoging van de export naar China. Maar tegen de tijd dat de pijpleidingen door Siberië zijn aangelegd, heeft China, dat grote reserves zou hebben, de winning van schaliegas op streek.

De gevolgen laten zich raden. Een economische crisis in Rusland leidt tot sociale onlusten van ongekende proporties die een regelrechte bedreiging voor de leiders in het Kremlin vormen. Tot nu toe heeft Gazprom weinig met de schaliegasrevolutie gedaan. En voor zover er wat is gedaan, betrof het activiteiten om de verspreiding van schaliegastechnologie aan banden te leggen. Maar nu al blijkt dat een onhoudbare strategie. Het Kremlin zal moeten inzetten op een totale omvorming van de economie. Zo niet, dan tekenen de leiders hun eigen ondergang.

Datzelfde geldt voor alle andere landen die hun economie op de verkoop van energie laten draaien, Saoedi-Arabië voorop. Dat land heeft tijdens de Arabische opstanden van de afgelopen jaren de morrende bevolking afgekocht. Als de energieprijzen dalen is dat niet meer mogelijk. We weten al eeuwen dat economische stagnatie sociale, dus politieke onrust oplevert. Zo bezien wordt niet de milieubeweging, maar de bevolking van de grote energie exporteurs met regeringen die hun land niet aan de nieuwe realiteit kunnen aanpassen, het belangrijkste slachtoffer van de energierevolutie. Dat de geopolitieke consequentie hiervan regionale instabiliteit is, hoeft geen betoog.

Rob de Wijk is directeur van het The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS) en professor Internationale Betrekkingen aan de Universiteit Leiden. In zijn column gaat hij in op de energievoorziening in het licht van de internationale verhoudingen.

Volg Energiepodium op Twitter: @energiepodium