Rob de Wijk: "De energiekaart van de
wereld wordt opnieuw getekend"
De geopolitieke impact van de
energierevolutie waarbij nieuwe olie- en gasvoorraden kunnen worden ontgonnen,
begint zo langzamerhand door te dringen bij beleidsmakers en politici in
Europa. Dat de energiekaart van de wereld opnieuw wordt getekend, lijkt wel
duidelijk. Zeker is dat het einde in zicht is van een wereld die wordt
gedomineerd door enkele grote producenten zoals Algerije, Rusland, Saoedi-Arabië
en Venezuela en naar een wereld waarin landen of regio's zelfvoorzienend
worden.
Onlangs zette de Britse regering het licht op groen voor de winning van
schaliegas. Volgens Cuadrilla, de
firma die in Engeland proefboringen heeft uitgevoerd, zit er voor zeventig maal
de jaarconsumptie in de bodem. Veel geologen vinden die inschatting te
optimistisch en de milieubeweging wijst op de gevaren. Hoe dan ook, de
hoeveelheid gas is aanzienlijk en kan volgens verantwoordelijk minister Ed
Davey er toe leiden dat de leveringszekerheid van energie aanzienlijk toeneemt.
Het debat in Engeland laat zien wat de discussie wordt. Aan de ene kant staat
de milieubeweging die wijst op de gevaren; aan de andere kant staan degenen die
zich bezighouden met leveringszekerheid, dus geopolitiek. Omdat gezaghebbende
instituten als de Royal Society en de adviesraad van de Amerikaanse
energieminister constateerden dat de nieuwe winningstechnieken, mits goed
gereguleerd, redelijk veilig zijn en omdat de belangen in termen van inkomsten
en leveringszekerheid groot zijn, lijkt de milieubeweging de strijd te gaan
verliezen.
Andere verliezers zijn de grote leveranciers. Neem Rusland. Als Europa
daadwerkelijk schaliegas gaat winnen is dat een klap voor de Russische
economie. Ongeveer 60% van de federale inkomsten komen uit energie exporten.
Het gas voor de Russen zelf wordt met verlies verkocht. Dus moeten de inkomsten
uit de export komen. De winst op gas naar Europa is momenteel 66%. De
energierevolutie die in Amerika al tot een crash van de gasprijzen heeft
geleid, stelt de Europeanen in staat lagere gasprijzen te bedingen. Afhankelijk
van de voortgang van de exploratie van schaliegas, kunnen delen van Europa het
zelfs helemaal zonder Russisch gas stellen.
De consequenties zijn enorm. Als de gasprijzen imploderen, implodeert de
Russische economie. Een alternatief is de verhoging van de export naar China.
Maar tegen de tijd dat de pijpleidingen door Siberië zijn aangelegd, heeft
China, dat grote reserves zou hebben, de winning van schaliegas op streek.
De gevolgen laten zich raden. Een economische crisis in Rusland leidt tot
sociale onlusten van ongekende proporties die een regelrechte bedreiging
voor de leiders in het Kremlin vormen. Tot nu toe heeft Gazprom weinig met de
schaliegasrevolutie gedaan. En voor zover er wat is gedaan, betrof het
activiteiten om de verspreiding van schaliegastechnologie aan banden te leggen.
Maar nu al blijkt dat een onhoudbare strategie. Het Kremlin zal moeten inzetten
op een totale omvorming van de economie. Zo niet, dan tekenen de leiders hun
eigen ondergang.
Datzelfde geldt voor alle andere landen die hun economie op de verkoop van
energie laten draaien, Saoedi-Arabië voorop. Dat land heeft tijdens de
Arabische opstanden van de afgelopen jaren de morrende bevolking afgekocht. Als
de energieprijzen dalen is dat niet meer mogelijk. We weten al eeuwen dat
economische stagnatie sociale, dus politieke onrust oplevert. Zo bezien wordt
niet de milieubeweging, maar de bevolking van de grote energie exporteurs met
regeringen die hun land niet aan de nieuwe realiteit kunnen aanpassen, het
belangrijkste slachtoffer van de energierevolutie. Dat de geopolitieke
consequentie hiervan regionale instabiliteit is, hoeft geen betoog.
Rob de Wijk is directeur van het The Hague Centre for Strategic Studies
(HCSS) en professor Internationale Betrekkingen aan de Universiteit Leiden. In
zijn column gaat hij in op de energievoorziening in het licht van de
internationale verhoudingen.
Volg Energiepodium op Twitter: @energiepodium