"In dit land kan niets, mag niets en duren de procedures oeverloos"
Een paar jaar geleden zat ik met toenmalig Kamerlid voor GroenLinks Kees Vendrik in het radioprogramma TROS Kamerbreed. Geheel in de traditie van zijn partij schilderde Vendrik een toekomstvisie van elektrische auto's. Dat vond ik op zich niet verkeerd. Natuurlijk zal ik het geluid van Porsches en Ferrari's missen. Maar fabrikant Tesla bewijst dat je ook spannende elektrische auto's kan maken.
Wat mij aan die uitzending bijbleef was de overtuiging van Vendrik dat we door het elektrificeren van ons wagenpark in één klap van alle milieuvervuiling verlost zouden zijn. ‘Hoe komt die stroom eigenlijk in die auto's?', vroeg ik. ‘Door windmolens natuurlijk', luidde het te verwachten antwoord. Ik vond de toevoeging ‘natuurlijk' helemaal niet zo vanzelfsprekend.
Allereerst kwam in die tijd de discussie op gang over de toekomstige beschikbaarheid van zeldzame aardmetalen. Die bleken essentieel voor hightech toepassingen, zoals duurzame technologieën. Ruim 95 procent van die zeldzame aardmetalen werd in China gedolven. Helaas voerde Beijing een politiek van grondstoffennationalisme. Grootverbruikers als Toyota en Vestas Wind Systems A/S die bijvoorbeeld neodymium nodig hebben voor de magneten in de elektromotoren van respectievelijk de Prius en windturbines, leken de eerste slachtoffers van dit beleid te worden. Al jaren dreigt een tekort. Goede substituten zijn nog in ontwikkeling. Het moest nog maar bewezen worden dat er voldoende grondstoffen beschikbaar zijn voor mondiale verduurzaming.
Afgezien van het grondstoffenvraagstuk blijkt elke vorm van energievoorziening op protesten te kunnen rekenen. In ons land was het ook dit jaar weer raak. Nadat de Japanse kerncentrales van Fukushima door een aardbeving en tsunami werden verwoest kreeg de anti-kernenergie-lobby in Europa de wind in de zeilen. Eerst in Duitsland, maar spoedig ook in Nederland. Afgelopen september werd in Groningen geprotesteerd tegen de bouw van een volgens sommigen ‘achterhaalde en overbodige' kolencentrale in de Eemshaven. In oktober kwamen de Urkers weer in protest tegen windenergie. De bewoners van het voormalige eiland vreesden ingesloten te worden door een woud aan windturbines. De ondergrondse opslag van gas in het kader van de plannen voor een gasrotonde stuitte op bezwaren van de gemeente Bergen. ‘De veiligheidsrisico's zijn onacceptabel' stelde wethouder Hietbrink. Hij vreesde voor aardbevingen. Proefboringen naar schaliegas leidden in dezelfde maand in Noord-Brabant tot steeds meer verzet: angst voor aardbevingen en vervuiling van het drinkwater. Biogas dan? Toen vorig jaar het bedrijf Bio-Energie uit 's Gravenswezel een nieuwe installatie in Eeklo wilde bouwen stuitte ook dat op verzet van de omwonenden: angst voor stank en geluidhinder. Zonne-energie lijkt zo ongeveer de laatste strohalm. Helaas. In april ontstond hevig protest tegen de prijsstijgingen die de Belgische netbeheerder Eandis aankondigde. De reden? De hogere energieprijs als gevolg van de toenemende populariteit van zonnepanelen.
Kortom, ik zie dat we nog een lange weg te gaan hebben voordat Vendrik's dromen waarheid worden. Het zeker stellen van onze energievoorziening stuit per definitie op bezwaren: we willen er niet voor betalen, het mag niet in onze achtertuin en of we vinden het vervuilend. Omdat in dit land niets kan, niets mag en de procedures oeverloos duren, zal het Nederlandse duurzame energiebeleid voorlopig wel de hekkensluiter van Europa blijven.
Rob de Wijk is directeur van het The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS) en professor Internationale Betrekkingen aan de Universiteit Leiden. In zijn column gaat hij in op de energievoorziening in het licht van de internationale verhoudingen.
Volg ons op Twitter: @energiepodium.