Jan Paul van Soest “We zijn
niet goed op weg om klimaat onder controle te krijgen”
Hoe kon een figuur als Trump in hemelsnaam president worden? En wat betekent dat voor klimaat- en energiebeleid?
Zeker, het kiesstelsel in de VS waarin iemand met een minderheid van stemmen toch in het ambt verkozen kan worden speelt een rol. Maar er is meer. Onder invloed van het (neo)liberalisme is in veel westerse landen het maatschappelijk cement dat samenlevingen bij elkaar houdt weggebikt. There is no such thing as society, vond Margaret Thatcher. In het - zeker in de VS - invloedrijke denken van Ayn Rand is het nastreven van het eigenbelang en eigen geluk het hoogste doel. In lijn met dat denken zijn de baten van de samenleving geprivatiseerd, terwijl de kosten zijn afgewenteld op de gemeenschap en de toekomst. Moderne roofridders als Bill Gates worden op het schild gehesen omdat ze met hun fondsen zoveel goeds voor de wereld doen, maar de essentie is dat besluiten over wat collectieve goederen zijn nu ook geprivatiseerd zijn. De Bill and Melinda Gates Foundation is het wrange succes van het Ayn Rand-kapitalisme: inhalige nemers die zich als gulle gevers voordoen, terwijl de helft van Amerika een berooid ontwikkelingsland is.
En er is niet te vergeten het fenomeen van de ontkenning, aan alle zijden van het politieke spectrum. De Republikeinen, sterk onder invloed van de Tea Party-beweging die met hulp van oliegeld van met name de gebroeders Koch (Koch Industries) groot is geworden, zijn weggedreven van de wetenschap, vooral wetenschap die op gespannen voet staat met hun ideologische standpunten. Zoals de klimaatwetenschap.
Maar de Democraten ontkenden (en ontkennen) natuurlijk ook volop, vooral de gevoelens van onvrede, woede en wanhoop die zich in de samenleving begonnen te ontwikkelen. Zoals de progressieve elites hier lang de gevoelens hebben ontkend die tot de opkomst van Pim Fortuyn en Geert Wilders hebben geleid.
““Het Parijs akkoord brengt 3 graden opwarming als alle plannen tot op de letter worden uitgevoerd””
Opmerkelijk genoeg, en niet
toevallig, zit er achter die bewegingen, ook bij Trump, een (weliswaar tamelijk
onbeholpen) sociale agenda, een poging om te werken aan collectieve
voorzieningen, aan gemeenschappelijke waarden, aan infrastructuur en (lokale)
leefbaarheid. Verzet tegen elites en hun hobby's, waaronder duurzame energie en
klimaatbeleid, onvrede over de afbraak van gemeenschappen, angst door gebrek
aan perspectief, wanhoop door niet gehoord te worden - dat zijn belangrijke
motieven die Trump aan de macht hebben gebracht.
Ik denk dat daarop óók met verzet, onvrede, angst en wanhoop te reageren de
polarisatie alleen maar groter, en de problemen nog minder oplosbaar maakt.
Want over ontkenning gesproken: niet alleen is er nog steeds een groot
percentage van de bevolking (ordegrootte 40%) dat het idee van door mensen
veroorzaakte klimaatverandering maar onzin vindt, die zienswijze speelt
bovendien van links tot rechts, van Jan Marijnissen tot Geert Wilders.
Toch zullen we ook met de Trumps en Wildersen van deze aarde verder moeten. Is
er een verhaal te maken dat ook aan de percepties en waarden van de Trump- en
Wilders-stemmers appelleert? Ik constateer dat het huidige klimaatverhaal,
capitalism-as-usual en verder een toverdoos met technologie om de emissies te
laten dalen, los van wat er verder in de samenleving speelt, ook niet werkt.
'Parijs' brengt 3 graden opwarming als alle plannen tot op de letter worden
uitgevoerd, maar waarschijnlijker 4 of 5 graden opwarming omdat de
werkelijkheid een stuk weerbarstiger is dan de modellen voorrekenen. We lopen
nu dus ook helemaal vast, maar koesteren ons in de illusie dat we goed op weg
zijn en dat we het probleem onder controle krijgen. Misschien is dat dan op
klimaatgebied wel het effect van Trump's zege: dat we wreed uit die droom
worden gewekt. Dat was op zichzelf wel nodig. Maar hoe het nu verder moet? Ik
zou het bij Zeus niet weten.
Jan Paul van Soest is partner bij De Gemeynt,
samenwerkingsverband van adviseurs, denkers en entrepreneurs, zie www.gemeynt.nl