"Slimme ICT zorgt dat netten verzwaard moeten worden"
Moeten stroomnetten zwaarder of slimmer gemaakt worden? Die vraag stelde Netbeheer Nederland haar relaties een paar jaar terug bij een bijeenkomst. 80 mensen stemden voor slimmer; 2 voor zwaarder. Ik was één helft van dat eenzame duo.
Iedereen wil slim zijn. Toegegeven: slim is ook leuk, maar
betrouwbaarheid is belangrijker. Van netverzwaring weten we zeker dat we het
kunnen; van slimmigheid moeten we dat nog maar zien. We gaan meer elektriciteit
gebruiken en dan ook nog eens met apparaten met een grote gelijktijdigheid
zoals de warmtepomp en de oplader van de elektrische auto.
““Iedereen in de buurt heeft dan dezelfde prijsgevoelige ICT, met als gevolg dat alles gaat tegelijk aangaat””
Er is iets vreemd met de aansluitingen voor kleinverbruikers.
We kunnen als we willen ieder 17 kilowatt stroom afnemen, terwijl de
transformator in de wijk maar geschikt is voor 1,5 kilowatt gemiddeld. Tot nu
toe gaat dat goed omdat we nooit allemaal tegelijk alle elektrische apparaten
aanzetten. Een piek van 5 kilowatt in je eigen meterkast is al fors: dan staan
de wasmachine, de stofzuiger en de boiler aan.
Door apparaten met een grote gelijktijdigheid gaat dat anders worden. Daardoor
zullen de prijzen gaan veranderen: er komen dure en goedkope momenten voor
elektriciteit. Het eerst voor de mensen met een slimme meter; dan betaal je
extra als je 's avonds als het donker is en de wind is gaan liggen toch licht
in huis wil. En heel weinig als het flink waait en de industrie met vakantie is.
En ja wat gebeurt er dan? Gaat de netbeheerder aangeven wanneer je
elektriciteit kunt gebruiken? Nee. Ik denk dat we slimme ICT gaan inbouwen in tal
van apparaten. Die ICT zal er voor zorgen dat de netten juist verzwaard moeten
worden. Als de stroom bijvoorbeeld 2 cent goedkoper is dan gemiddeld, wordt de
boiler automatisch aangeschakeld. De auto laadt op als het goedkoop is en de
warmtepomp gaat extra verwarmen als het goedkoop is.
Echter: iedereen in de buurt heeft dan dezelfde prijsgevoelige ICT, met als
gevolg dat alles tegelijk aangaat. En toevallig zijn velen ook al aan het
(elektrisch) koken want het aardgas is straks vertrokken uit onze huizen. Dan
gebruiken we 3 kilowatt stroom om te koken plus nog eens 1 kilowatt voor de
boiler. Zo wordt het knap warm op het lokale net.
Gelukkig koken we niet allemaal op hetzelfde moment, maar de ICT die slim reageert
op de lage prijzen, doet dat massaal tegelijkertijd, net zoals
computerprogramma's die allemaal tegelijk hun aandelen verkopen en de beurs in
chaos storten. Dan kan het zomaar gebeuren dat de gemiddeld 1,5 kilowatt waarvoor
het elektriciteitsnet is aangelegd niet voldoende is.
Hoe gaat de netbeheerder dat dan oplossen? Volgens voorstanders van slimme
netten gaat die dan flexibiliteit inkopen. Hij verstuurt een slim signaal dat
ik een bonus krijg als ik niet gebruik. Maar dit werkt free rider gedrag in de
hand. Stel dat ik al niet van plan was om stroom te gebruiken, want ik ben niet
thuis en m'n boiler is helemaal opgewarmd. Dát weet de netbeheerder niet, maar
toch zal hij die flexibiliteit ook bij mij moeten inkopen. Dat kost enorm veel
geld.
En dat de netbeheerder niet weet wanneer ik stroom ga
gebruiken, wil ik graag zo houden. Grootverbruikers moeten voor ieder kwartier
van de dag aangeven hoeveel stroom ze willen gebruiken. Moeten consumenten dat
straks ook gaan doen? Dat lijkt me erg onpraktisch.
Netbedrijven moeten dus mensen extra betalen om flexibiliteit in te kopen. Die
bonus moet substantieel zijn, want de netbeheerder moet opbieden tegen de
leverancier die goedkope stroom wil slijten die 2 cent goedkoper is dan
gemiddeld. Dat is niet zo effectief.
Verzwaren lijkt me een betere optie. We betalen als kleine gebruiker 5 eurocent
per kilowattuur aan transportkosten. Als we de lokale netten verzwaren wordt
het heus geen 7 cent. Nee, het blijft 5 cent, want de kosten worden verdeeld
over meer kilowatturen. Zo kan het slimme net ervoor zorgen dat de lokale
netten juist verzwaard moeten worden. Hadden we allemaal gelijk, was het de
verkeerde vraag.
Frans Rooijers is Directeur van CE Delft