Zoeken

‘Bij elk besluit over gaswinning en windparken ook rekening houden met Noordzee zélf’

De visserij, de scheepvaart, de energiesector: allemaal maken ze dankbaar gebruik van de Noordzee, die vanwege de aardgasvelden onder de zeebodem en de ruimte voor windparken boven de waterspiegel wel de ‘machinekamer van de energietransitie’ wordt genoemd. Wytske Postma geeft de voorkeur aan een andere omschrijving: het grootste natuurgebied van Nederland. Als nieuwe directeur-bestuurder van Stichting De Noordzee is ze vastbesloten om ervoor te zorgen dat iedereen ook rekening houdt met de zee zélf.

Anderhalve maand nadat ze in haar nieuwe functie was begonnen, ging Postma half oktober behoorlijk het diepe in. Tijdens de door EBN georganiseerde Week van de Noordzee, nam ze op woensdag 12 oktober in Scheveningen deel aan een paneldiscussie over ‘de toekomst van de gaswinning op de Noordzee’. Het leidde tot een interessante dialoog met Chris de Ruyter van Steveninck (ONE-Dyas), die zich net als Nicolien Vrisou van Eck (EBN), Kees Hansma (Ministerie van EZK) en Anja Dijkhuizen (NAM) achter het kabinetsbesluit schaarde om de afhankelijkheid van Russisch gas te verkleinen door de gaswinning op de Noordzee te versnellen, op een manier die veilig en verantwoord is voor mens, natuur en milieu. “Ik snap de geopolitieke situatie die in juli tot de versnellingsbrief van staatssecretaris Vijlbrief aan de Tweede Kamer heeft geleid”, zei Postma. “We moeten op energiegebied onafhankelijker worden en willen zeker niet afhankelijk zijn van gas uit een land als Rusland. Ons punt is, en daar zit onze pijn, dat er vorig jaar corona was, nu is er de oorlog in Oekraïne en volgend jaar is vast weer iets urgent dat de aandacht afleidt van de klimaatverandering. En van het Parijs Akkoord dat we in 2015 met z’n allen hebben ondertekend om de opwarming van de aarde te beperken. Daar zijn ook afspraken gemaakt om gaswinning af te bouwen. Als het gevoel voor urgentie ontbreekt, hebben mensen de neiging om achterover te leunen. Dat zie je ook terug in het besluit om de gaswinning op de Noordzee weer op te voeren.”

“Als het gevoel voor urgentie ontbreekt, hebben mensen de neiging om achterover te leunen”

De Ruyter van Steveninck: “Elke euro die we uitgeven aan LNG uit de Verenigde Staten, zijn we één op één kwijt en kunnen we dus niet gebruiken om het energieverbruik in Nederland terug te dringen en de energietransitie te versnellen. Mede dankzij de infrastructuur die voor 90% al aanwezig is, ligt de CO2-uitstootwaarde van de aardgasproductie uit de Nederlandse kleine velden bovendien 30 tot 50% lager dan die van geïmporteerd LNG. In de versnellingsbrief staat zelfs zwart op wit, dat wanneer 1 miljard m3 in Nederland geproduceerd gas vervangen wordt door LNG, dit gemiddeld 443.100 ton CO2 eq scheelt.”

Postma: “Dat doet me toch denken aan wat mijn zoontje laatst riep toen hij iets in de aanbieding had gekocht: ‘kijk mama, hoeveel geld ik heb bespaard!’. Nee, antwoordde ik, dat heb je niet, je hebt juist geld uitgegeven… Op korte termijn is gaswinning op de Noordzee inderdaad beter dan de import van LNG uit Amerika. Maar het gaat de Stichting Noordzee om de lange termijn, of beter gezegd: gebrek aan aandacht daarvoor. In het Noordzeeoverleg is besloten dat aardgaswinning op de Noordzee moet stroken met het Parijs Akkoord, maar ondertussen is de vergunning voor die aardgaswinning verlengd tot 2053. Waarom 2053 en niet 2035? Waar komt dat jaartal überhaupt vandaan? Mijn grote angst is dat we achterover leunen, doorgaan met het winnen van aardgas en daardoor de doelen in het Klimaatakkoord niet gaan halen.”

“We moeten af van dat lineaire!”

Twee weken later komt Postma nog eens terug op de grafiek die tijdens de paneldiscussie werd getoond. “Het toonde de ontwikkeling van de binnenlandse energieproductie en de importafhankelijkheid van Nederland. Die importafhankelijkheid is momenteel groot, omdat de winning van aardgas in een paar jaar tijd fors is afgebouwd en de capaciteit van windenergie en zonne-energie nog in geen verhouding staat tot het primaire energieverbruik in Nederland. Wat me het meest frappeerde, was dat het primaire energieverbruik als een rechte lijn was afgebeeld, die weliswaar daalde maar heel geleidelijk. Dat is misschien wel de essentie van mijn hele verhaal: we moeten af van dat lineaire! Als we op de oude, lineaire voet doorgaan, komt de energietransitie veel te langzaam op gang om de doelen in het Parijs Akkoord te halen. En blijven we de Noordzee leegtrekken zoals we altijd al hebben gedaan.”

De tekst loopt hieronder door.

Voor Postma begin september de nieuwe directeur-bestuurder van Stichting De Noordzee werd, werkte de bedrijfskundige onder andere ruim negen jaar voor de ANWB en zat ze bijna twee jaar voor het CDA in de Tweede Kamer. “Ik heb heel veel met de zee in het algemeen en de Noordzee in het bijzonder”, motiveert ze haar meest recente carrièreswitch. “Ik kom uit een familie van zeilers, ben opgegroeid bij de zee en op de zee. De natuur in de Noordzee is prachtig. Ik hou van de wolkenluchten erboven, de geur van het zoute water, het licht… Door al die factoren is geen dag op het water hetzelfde.”

Helaas geldt dat volgens Postma ook voor de Noordzeenatuur, die zeker onder water bescherming en versterking kan gebruiken. “Door de opwarming van de aarde zie je het zeeleven en het ecosysteem veranderen. Een paar duikers vertelden me laatst dat ze op de Noordzee weer soorten hadden gesignaleerd die voorheen alleen ter hoogte van Frankrijk voorkwamen. Tegelijkertijd zie je kabeljauw naar de koudere wateren in het noorden wegtrekken, waardoor Noordzeevissers op andere soorten gaan vissen.”

“De visserij, de scheepvaart, de energiesector… Allemaal denken ze dat de Noordzee een onuitputtelijke bron is waar ze eindeloos uit kunnen putten”

Op de Noordzee, een van de drukst gebruikte en meest productieve zeeën ter wereld, is volgens Postma steeds vaker sprake van spanningen tussen energie, scheepvaart, voedselvoorziening en natuur. “De visserij, de scheepvaart, de energiesector… Allemaal denken ze dat de Noordzee een onuitputtelijke bron is waar ze eindeloos uit kunnen putten. Meer windenergie nodig? Bouw maar nieuwe windparken op de Noordzee. Meer gas nodig? Voer de gaswinning op de Noordzee maar op. Niet voor niets wijzen we er voortdurend op dat de Noordzee ons grootste natuurgebied is. Als je niet oppast zie je de belangen van de natuur over het hoofd. Het is belangrijk dat we de natuur in de Noordzee altijd meenemen in onze plannen en onze activiteiten en dat we de zee weer opbouwen tot een robuust ecosysteem. Dat betekent ook dat we tempo maken met het realiseren van de beschermde gebieden waar in het Noordzeeoverleg afspraken over zijn gemaakt.”

Als ‘de stem van de Noordzee’ zal Stichting De Noordzee volgens Postma binnen het Noordzeeoverleg blijven hameren op naleving van het Noordzeeakkoord, waarin door alle stakeholders onder andere is vastgelegd dat ‘de voortgezette gaswinning op de Noordzee met nadruk wordt geplaatst in het perspectief van het Akkoord van Parijs en de consequenties van het beëindigen van de gasproductie in het Groninger veld’ en dat ‘de ecologische draagkracht randvoorwaardelijk is voor het individuele en cumulatieve gebruik van de Noordzee door verschillende functies’. “Tijdens de paneldiscussie halverwege De Week van de Noordzee liet ik een aantal foto’s zien die een goed beeld gaven van de prachtige natuur en biodiversiteit onder water”, herinnert Postma zich. “Daarbij verkondigde ik ook een standpunt dat je misschien niet zo snel van Stichting De Noordzee zou verwachten. Olie- en gasmaatschappijen zijn wettelijk verplicht om boorplatforms die uit productie zijn genomen op te ruimen, maar wat ons betreft mogen de constructieve gedeelten die zich onder water bevinden zoveel mogelijk blijven staan. Omdat er in een straal van 500 meter rond boorplatforms niet mag worden gevist, hebben zich daar ecologische paradijsjes ontwikkeld met unieke flora en fauna. Als die ongemoeid kunnen worden gelaten, uiteraard op een manier die veilig is voor de scheepvaart, zijn wij daar een groot voorstander van.”

“Ik zou graag zien dat natuurinclusief bouwen structureel wordt opgenomen in de tenders waarmee nieuwe windmolenparken aan marktpartijen worden gegund”

In het verlengde daarvan pleit Postma ook voor natuurinclusief bouwen op de Noordzee. “Wat voor het onderzeese deel van boorplatforms en de 36.000 scheepswrakken op de Noordzee geldt, gaat ook op voor het onderzeese deel van windmolens: Ze zorgen onder water voor hard substraat dat veel leven aantrekt en daardoor een bron vormt van biodiversiteit en gezonde ecosystemen. Met Natuur & Milieu zijn we initiatiefnemer van De Rijke Noordzee, dat zich focust op natuurontwikkeling als vast onderdeel bij de aanleg van elk windmolenpark. Zo zijn in windpark Hollandse Kust Zuid ellipsvormige openingen aangebracht in de funderingen van windturbines van Vattenfall, die door dieren worden benut als nieuw leefgebied, om te schuilen of om voedsel te vinden.”

Postma zou graag zien dat natuurinclusief bouwen structureel wordt opgenomen in de tenders waarmee nieuwe windmolenparken aan marktpartijen worden gegund. In het verlengde van het Nederlandse Noordzeeoverleg en Noordzeeakkoord, pleit ze ook voor Europees Noordzeeoverleg en, wie weet, een Europees Noordzeeakkoord. “Want de Noordzee houdt niet op bij de grenzen van de territoriale wateren of de exclusieve economische zones. Het Noordzeeoverleg toont al jaren aan dat het meerwaarde heeft om met elkaar in gesprek te blijven en van elkaar te leren. Het zou goed zijn om dat naar Europees niveau te tillen.”

Tekst: Cees de Geus

Foto Noordzee: Stichting De Noordzee

Foto Wytske Postma: Dick Hol