De MBO Raad is de brancheorganisatie van de scholen in het middelbaar beroepsonderwijs en de volwasseneneducatie. Voor Tekin in juli 2020 voorzitter werd, was hij in Noord-Holland gedeputeerde van onder andere natuur en landschap, milieu, onderwijs en arbeidsmarkt. “Mijn eerste publieke optreden was in IJmuiden”, herinnert hij zich. “Daar mocht ik certificaten ‘Wind Technician Offshore’ uitreiken aan studenten van het Nova College. Ik weet nog dat ik dacht: Wind Technician Offshore? Wat is dat? Wat houdt dat in? Daar kwam ik snel achter. Als onderdeel van een flitsende presentatie, zijn dergelijke Engelse, sexy omschrijvingen tegenwoordig echt nodig om nieuwe opleidingen aantrekkelijk te maken voor jongeren.”
In dat verband noemt Tekin de vraagstelling PanelWizard Direct-onderzoek ‘nogal traditioneel’ en roemt hij juist het initiatief om een jongerenvariant te maken van de jaarlijkse EBN-infographic met feiten en cijfers over het energiesysteem. “Ook als het over de energietransitie gaat, bereik je jongeren alleen met een verhaal dat niet alleen goed en aansprekend is, maar ook helder en duidelijk.”
In het verlengde daarvan is Tekin het helemaal eens met het positieve oordeel dat de docenten Simone Enneking (Comenius College in Hilversum) en Martin Bakker (Segbroek College in Den Haag) en de leerlingen Kirsten Cox en Ercan Arslan (beiden Segbroek College) tijdens het Energieontbijt velden over de jongerenvariant van de infographic. “Als je de energietransitie op die manier begrijpelijk en tastbaar maakt, blijken jongeren er wel degelijk warm voor te lopen”, verzekerde Bakker. “Hun optimisme is dan aanstekelijk. Ik ben ervan overtuigd dat goede educatie kan helpen om de energietransitie te versnellen.”
“Ook als het over de energietransitie gaat, bereik je jongeren alleen met een verhaal dat niet alleen goed en aansprekend is, maar ook helder en duidelijk”
Daarbij is onmiskenbaar een belangrijke rol weggelegd voor Tekin, want hij is niet alleen voorzitter van de MBO Raad maar ook (duo)voorzitter van de Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB). “Education is the most powerful weapon which you can use to change the world”, citeert hij Nelson Mandela. “Dat geldt ook voor de energietransitie. Ook studenten die geen Wind Technician of adviseur Duurzaamheid worden, willen we ermee kennis laten maken, als onderdeel van hun voorbereiding op wat we ‘vitaal burgerschap’ noemen. De MBO Raad en de SBB hebben daarom in 2021 opdracht gegeven om de energietransitie een plek te geven in de kwalificatiestructuur van álle 783 mbo-opleidingen. In aanvulling op de beroepsopleidende en beroepsbegeleidende leerwegen (BOL en BBL), heeft dat geresulteerd in een aantal korte, cursusachtige eenheden met namen als ‘adviseren over energiebesparende maatregelen’, ‘benutten en toepassen van restwarmte’, ‘waterstoftechnologie’, ‘renewable energy’ en ‘energieneutraal ontwerpen en bouwen’. Ze zijn heel populair, ook omdat ze een mbo-certificaat opleveren waarmee je echt voor de dag kunt komen op de arbeidsmarkt.”
“Juist omdat de energietransitie zorgt voor een veranderende samenleving en arbeidsmarkt, is het een ontwikkeling die veel zij-instromers aantrekt”
Als student én als volwassene die zich onder de noemer Leven Lang Ontwikkelen (LLO) wil laten om- of bijscholen, voegt Tekin er aan toe. “Juist omdat de energietransitie zorgt voor een veranderende samenleving en arbeidsmarkt, is het een ontwikkeling die veel zij-instromers aantrekt. In dat verband ben ik blij met de LLO-Katalysator, een initiatief van middelbaar beroepsonderwijs, hogescholen en universiteiten. De subsidieregeling ‘LLO-oplossingen energie- en grondstoffentransitie’ is zelfs specifiek gericht op publiek-private samenwerkingen die leiden tot nieuwe vormen van leren en ontwikkelen waardoor mensen duurzaam inzetbaar blijven op een arbeidsmarkt die onder invloed van de energie- en grondstoffentransitie snel verandert.”
Dat auto’s elektrisch worden en dat gasgestookte cv-ketels plaats gaan maken voor elektrische warmtepompen, neemt volgens Tekin niet weg dat mbo’s nog steeds opleidingen aanbieden met traditioneel aandoende namen als ‘Allround Autotechnicus’ en ‘Technicus Elektrotechniek’. “Het gaat om de basis. Als een student die goed in de vingers heeft, kost het hem of haar geen enkele moeite om tijdens een korte leerweg de innovaties onder de knie te krijgen die voortvloeien uit de energietransitie. Wie een BBL volgt en dus vier dagen per week werkt, kan bovendien ook in de praktijk al een schat aan ervaring opdoen.”
“Tien, vijftien jaar geleden koos 60% van de leerlingen na het voortgezet onderwijs voor beroepsonderwijs, nu is dat 40%”
Tijdens het EBN-Energieontbijt bleek dat een te vol lesprogramma en gebrek aan belangstelling van de docenten aandacht voor de energietransitie op veel scholen in de weg staan. Zowel in het PanelWizard-rapport als in de zaal ontpopten gastlessen op middelbare scholen zich nadrukkelijk als een oplossing. “Niet alleen op middelbare scholen, ook op basisscholen”, bezweert Tekin. “Inherent aan ons onderwijssysteem is dat jongeren al belangrijke beroeps- en toekomstkeuzes moeten maken als ze nog maar 14 of 15 zijn. Ik ben ervan overtuigd dat de meesten daar op die leeftijd nog niet toe in staat zijn. Zolang het onderwijssysteem niet structureel verandert, moeten we ze zo goed en vroeg mogelijk voorbereiden op die keuzes. Bijvoorbeeld door ze niet pas in het middelbaar onderwijs maar al in het primair onderwijs al kennis te laten maken met belangrijke sectoren als overheid en zorg en belangrijke ontwikkelingen als de energietransitie. ”
In samenwerking met VNO-NCW en MKB-Nederland lanceerden vijf technische sectoren eind 2022 het ‘Aanvalsplan Techniek’ met tal van onconventionele maatregelen, die er onder andere voor moeten zorgen dat mensen kiezen en behouden blijven voor de techniek. Tekin juicht dergelijke initiatieven toe én werkt er graag aan mee, maar relativeert ze ook. “Tien, vijftien jaar geleden koos 60% van de leerlingen na het voortgezet onderwijs voor beroepsonderwijs, nu is dat 40%. Nederland telt momenteel minder dan 500.000 mbo-studenten, verdeeld over bijna 800 opleidingen die vrijwel allemaal worden bestookt door bedrijven en organisaties die staan te springen om mensen. Uit onderzoek blijkt dat de meeste studenten werkgeluk en dicht bij huis werken belangrijker vinden dan geld. Daar zou ik op inzetten, als ik als duurzaam energiebedrijf of windmolenbouwer zat te springen om mbo’ers en/of hbo’ers: Benadrukken dat energietransitie-gerelateerd werk er toe doet en voldoening geeft, omdat je de wereld echt een stukje beter en duurzamer kan maken.”
“Energietransitie-gerelateerd werk doet er toe en geeft voldoening, omdat je de wereld echt een stukje beter en duurzamer kan maken”
In min of meer dezelfde bewoordingen richtte demissionair onderwijsminister Robbert Dijkgraaf zich eerder dit jaar tot havo- en vwo-leerlingen die op het punt stonden om aan het eindexamen te beginnen. ‘Zonder vakmensen valt ons land stil. Goede vakmensen zijn hard nodig voor de uitdagingen waar de samenleving voor staat. Denk aan de energietransitie, de woningbouw en de zorg: mensen die de warmtepompen installeren, huizen bouwen en ouderen verzorgen. Vraag jezelf af waar je plezier en voldoening uit haalt en waar jouw toekomst ligt. Het vergroot de kans dat je je opleiding succesvol afrondt. En staar je daarbij niet blind op de zogenaamde 'hoogte' van de opleiding.’
Het klonk ook Tekin als muziek in de oren. “Hoe meer jongeren kiezen voor beroepsonderwijs, des te beter dat is. Ik heb het idee dat de herwaardering van het mbo tijdens de coronapandemie is begonnen. Terwijl Nederland vrijwel tot stilstand kwam, kwamen mensen erachter dat het land draaiende werd gehouden door professionals met een mbo-opleiding. Wegenwachten bijvoorbeeld. En doktersassistenten.”
Tekst Cees de Geus
Credit Banner: www.techniekbeeldbank.nl