Joris Wijnhoven over een ‘krasse tachtiger’ die mensen wil wakker schudden over klimaatverandering
Afgelopen zondag was Jan Terlouw te gast bij Greenpeace, om een verhaal te houden voor onze trouwste donateurs. De krasse tachtiger reist stad en land af om met zijn welbekende, machtige verteltrant met gemak een uur of langer te boeien met een reeks van anekdotes over zijn leven als natuurkundige, schrijver, vader en politicus. Hoofdpunt van zijn betoog: de mensen moeten wakker geschud worden over klimaatverandering. Pas als ze écht vinden en voelen dat het leven op aarde zoals we dat nu kennen in het geding is, accepteren ze actie van de overheid. Dan is de grootste hobbel genomen, want technisch kunnen wij mensen álles.
Terlouw trekt een parallel met de aanval op Pearl Harbor in december 1941. Heel Amerika ging na die oorlogsverklaring van Japan mee met president Roosevelt, die zijn volk voorhield dat de hele economie vanaf dat moment maar op één ding gefocust zou zijn: bewapening, zodat het kwaad gekeerd kon worden. Hoe anders was de reactie van het volk zo’n driekwart eeuw later, toen Obama ‘de oorlog’ verklaarde aan klimaatverandering? Omdat een groot deel van de mensen die dreiging niet erkent of ervaart, beklijfde de boodschap veel minder.
Volgens Terlouw is een belangrijke opdracht aan politici om verhalen te vertellen die mensen meenemen en zo draagvlak te verwerven voor maatregelen. Rechtvaardigheid is daarbij een belangrijke toetssteen. Retorisch stelde hij de vraag: “Is het rechtvaardig dat velen overlast zullen gaan ondervinden van vliegveld Lelystad, terwijl de prijs van een vliegticket naar Barcelona een paar tientjes is?” Als “echte liberaal” gebruikt hij het eerlijk in prijzen meenemen van milieuschade als een rode draad door zijn betoog.
“Terlouw benoemt een hot issue in de discussie over de omslag naar schone energie: wie gaat precies wat betalen?”
Terlouw benoemt een hot issue in de discussie over de omslag naar schone energie: wie gaat precies wat betalen? En hoe houden we daarbij rekening met de minder bedeelden en de concurrentiepositie van mondiaal opererende bedrijven. Grappig is dat hij daarbij grote woorden over ‘de beteugeling van het kapitaal’ niet schuwt: het is duidelijk dat zijn politieke carrière teruggaat tot de tijd van Den Uyl.
Precies over ‘s mans politieke carrière valt nog wel een noot te kraken. Want zo consequent groen als Terlouw nu uit de hoek komt, was hij als praktiserend politicus bepaald niet. Zeker, als Kamerlid benoemde hij al vroeg een aantal grote milieukwesties van nu, zoals bodemdaling in Groningen en verpakkingsmateriaal. Zijn grootste wapenfeit was het gewonnen pleidooi voor een open- en afsluitbare stormvloedkering in de Oosterschelde.
Maar als minister kwam hij veel minder goed uit de verf. Toen hij zelf als minister van EZ eenmaal de touwtjes in handen had in het (overigens überhaupt vrij rampzalig functionerende) kabinet Van Agt II, toonde hij zich een tamelijk kleurloze technocraat. Zo handhaafde hij het besluit van zijn voorganger Gijs van Ardenne om aardgas te winnen op Ameland, met exact hetzelfde argument als waarmee nu vergunningen voor boren worden toegekend: rechtszekerheid voor de borende partij. Ook in een conflict met minister van Sociale Zaken Joop Den Uyl, die ter financiering van zijn banenplan de door de oliecrisis snel stijgende aardgasbaten van Shell en Esso wilde afromen, koos Terlouw partij voor de aardgasbedrijven. Ook hier was het argument dat dit tijdens het vorige kabinet was afgesproken doorslaggevend. Evenmin brandde hij zijn vingers aan de snelweg door de Amelisweerd of dumping van kernafval op zee.
Daarmee is de vraag wel relevant wat de bewindspersoon Terlouw nu precies onderscheidt van mensen als Van Agt (Palestijnen) en Lubbers (Vluchtelingen) die (met respect voor hun grijze haren) pas op hun oude dag het licht zagen. Zeker, de trackrecord van het Kamerlid Terlouw was niet verkeerd. Maar toen hij eenmaal zelf de beslissingen mocht nemen, handelde hij bepaald niet in de lijn met de adviezen die hij hedendaagse politici geeft. Ondermijnt dat zijn geloofwaardigheid? Naar mijn smaak wel een beetje. Maar oordeel vooral zelf: hij spreekt nog elke week diverse keren in volle zalen.
Joris Wijnhoven is Campagneleider Klimaat en Energie bij Greenpeace Nederland
Op Twitter is hij actief onder @JorisW_GP