Donald
Pols, directeur Milieudefensie: "Klimaatdividend nodig voor draagvlak
klimaatbeleid"
Verschillende onderzoeken schatten de extra kosten om ‘Parijs' te halen op € 10 miljard per jaar of € 300 miljard tot 2050. Een dergelijk kostenniveau roept de vraag op hoe de lasten en de lusten van de klimaattransitie verdeeld gaan worden. Dat speelt tot nu toe nog nauwelijks een rol in het denken over klimaatbeleid. De feiten laten zien dat daar wel aanleiding voor is:
- Burgers betalen via energiebelastingen en brandstofaccijnzen, impliciet, al € 200 per ton CO2 en grote bedrijven slechts € 5 per ton CO2;
- Energiebelastingen zijn regressief; hoe meer je gebruikt, hoe lager de belasting. De vervuiler profiteert dus. Burgers betalen daardoor 21x meer energiebelasting op gas dan grote bedrijven en voor elektriciteit 191x meer (bron: Belastingdienst);
- Rijke huishoudens krijgen 4x zoveel klimaatsubsidies als arme huishoudens (CE Delft)
- Arme huishoudens betalen verhoudingsgewijs 3x zoveel klimaatkosten. Kosten die zonder
verandering in beleid in de toekomst oplopen naar 17% van hun besteedbare inkomen (CE Delft).
““Begin met de energiebelastingen en -accijnzen een CO2-grondslag te geven””
Kim Putters (SCP) waarschuwt voor de
gevolgen van een ongelijke verdeling: "Maatschappelijke tegenstellingen, zoals
naar opleidingsniveau, kunnen groter worden door het wel of niet hebben van
toegang tot duurzame consumptie en het wel of niet hebben van profijt van een
duurzame leef- en woonomgeving. De klimaatverandering moet geen splijtzwam
zijn, maar deel van de agenda van een inclusieve samenleving" (FD, 6 juni
2017). Ook
Essent, de grootste energieleverancier van Nederland, waarschuwde recentelijk: door de
ongelijkheid in het huidige energiebelastingstelsel kalft het draagvlak voor de
energietransitie af, en wordt investeren in duurzame oplossingen niet gestimuleerd.
De ongelijke verdeling van de lusten en lasten in het huidige klimaatbeleid is
in korte tijd een belangrijk onderwerp van gesprek geworden en leidde tot een
Kamerdebat. Maar, hoe zorg je dan voor meer gelijkheid? Milieudefensie wil de discussie
daarover op gang helpen met een voorstel dat uit twee elementen bestaat.
Begin met de energiebelastingen en -accijnzen een CO2-grondslag te
geven. De hoofdlijn van het kabinet, sturen op CO2-reductie,
legitimeert dat. Daarmee worden deze milieubelastingen ook gekoppeld aan het allergrootste
milieuprobleem; de klimaatverandering. Zo ontstaat één helder signaal:
vervuiling kost geld en schoon loont.
Ten tweede en minstens zo belangrijk, geef een flink deel van de opbrengst van
de belasting terug aan de burger. Want die moet het meest gaan investeren. Belastingen
hebben een negatieve toon. Maar in combinatie met een teruggave geef je de
burger compensatie én een handelingsperspectief. Dat creëert draagvlak. We
noemen dat het klimaatdividend. Ieder huishouden krijgt een klimaatdividend van
€1.000 per jaar. Het dividend wordt krachtig gecommuniceerd en is vrij te
besteden. Belangrijk is dat burgers, wanneer ze geen spaargeld hebben, nu al aanspraak
kunnen maken op hun toekomstige dividend voor groene investeringen. Daarmee
kunnen ook lagere inkomens hun huis nu energiezuinig maken. Het dividend dekt
de CO2-kostenstijging voor een gemiddeld gezin, wanneer die niet kan
meekomen in de verduurzaming. Een arm gezin, met een vaak lagere CO2-footprint,
houdt netto geld over. En een rijk gezin met een grote CO2-footprint
gaat meer betalen.
In onze discussion
paper gaan we dieper in op zowel de CO2-belasting als
verschillende dividend vormen.
De onderdelen van ons voorstel zijn misschien niet nieuw, maar het samenbrengen
in één instrument wel. Wanneer je dat doet begint automatisch het denken over
hoe de lasten én de lusten eerlijk te verdelen. Juist dat samenhangend
beleidsdenken vergt nog een grote omschakeling in Den Haag. Daarvoor hebben we
nog drie jaar, aldus de recente urgente oproep ‘Three
years to safeguard our climate' van topdiplomaat Christiana Figueres en
collega's in het gezaghebbende tijdschrift Nature. Een mooie uitdaging voor een
nieuw kabinet met klimaatambitie.
Ik nodig de lezers van Energiepodium van harte uit om mee te denken over ons
voorstel. Stuur je reactie aan mijn collega Bart Wesselink: bart.wesselink@milieudefensie.nl
Donald Pols is directeur van Milieudefensie