Ingezonden stuk Rick van Staveren, Model Study Specialist Uniper
Sinds op 26 november 2015 de motie werd aangenomen die het kabinet oproept om de Nederlandse kolencentrales te sluiten, is er een grote discussie rondom deze uitfasering losgebarsten. Belangengroepen buitelen over elkaar heen om plannen en rapporten te presenteren waaruit zou moeten blijken dat het sluiten van onze kolencentrales de enige manier is om onze doelstellingen te halen, waarbij sommigen zelfs suggereren dat het sluiten van kolencentrales ons welvaart oplevert.
Waar het bij de meeste van deze onderzoeken echter aan schort is een overkoepelende blik; wat gebeurt er bijvoorbeeld in de rest van Europa en welke impact heeft het op de betaalbaarheid en brandstof diversiteit? Daarom heeft Uniper ABB gevraagd om een studie uit te voeren waarbij de effecten van het sluiten van Nederlandse kolencentrales over heel Europa worden bekeken. Aangezien een eigenaar van een kolencentrale de schijn tegen heeft, is ervoor gekozen om voor de gehele modellering alleen openbaar beschikbare bronnen te gebruiken. Alle uitgangspunten zijn volledig gebaseerd op de ‘market modeling data' van de Europese koepelorganisatie van netwerkeigenaren, ENTSO-E. Dat is dezelfde set uitgangspunten die wordt gebruikt om toekomstige uitbreidingen van het Europese transmissienet door te rekenen.
De eerste opvallende conclusie uit deze studie is dat de energie die wegvalt door het uitschakelen van Nederlandse kolencentrales maar voor 1/3 deel door Nederlandse gascentrales wordt opgevangen. De andere 2/3 wordt dus in het buitenland opgewekt, voor de helft door gascentrales, en voor de andere helft door buitenlandse kolen- en bruinkoolcentrales. Hierbij gaat de impact echter verder dan alleen Duitsland. Er is een verschuiving zichtbaar tot aan Italië en Spanje aan toe. Dit alles heeft een groot effect op de behaalde netto CO2-reductie in Europa. Hoewel in Nederland de CO2-uitstoot met 22 miljoen ton per jaar daalt, neemt deze in het buitenland direct met 14 miljoen ton toe. Een netto afname van 8 miljoen ton per jaar dus (minder dan 1% van de emissies uit het Europese elektriciteitssysteem). Zelfs als we het waterbedeffect van het Europese emissie-handelssysteem (dat ervoor zorgt dat de totale emissies in Europa vaststaan) even vergeten, verdampt 65% van de door Nederland behaalde emissiereductie direct.
““Nederland heeft in 2020 een verwachte uitstoot van 410 gram/kilowattuur, terwijl Duitsland op 495 gram/ kilowattuur blijft steken””
Een tweede effect van het uitfaseren van kolencentrales is een hogere elektriciteitsprijs: ABB voorspelt een toename van 7,5 €/megawattuur in Nederland. Dat komt overeen met een verhoging van de Nederlandse energierekening van jaarlijks meer dan € 800 miljoen. Kijkend naar Nederland (geïsoleerd) lijkt dit dus een vrij efficiënte maatregel: 22 miljoen ton CO2-reductie tegen € 800 miljoen komt ongeveer neer op 36 euro/ton.
Dit beeld verandert nadat de Europese prijseffecten in kaart zijn gebracht. Ook in de ons omringende landen stijgt namelijk de prijs voor elektriciteit, wat een kostenpost met zich meebrengt van in totaal € 4,2 miljard. Totale kosten in het Europese systeem komen hiermee op € 5 miljard. Gecombineerd met de Europese CO2-reductie van 8 miljoen ton is het effect op de kostenefficiency van de maatregel groot, van 36 euro/ton naar 625 euro/ton, bijna even duur als het stimuleren van nul-emissieauto's.
Een vaak gehoord argument is dat we moeten werken aan onze positie in Europa op de duurzaamheidsladder en dat we als Nederland het goede voorbeeld moeten geven. Dit is waar, hier wordt ook hard aan gewerkt. In 2023 hoopt Nederland 16% duurzame opwek te halen. Dit is al een enorme uitdaging. Het sluiten van kolencentrales zal hier een negatief effect op hebben, aangezien de doelstelling rekening houdt met biomassa bijstook. Daarnaast, en belangrijker, is het klimaat vooral gebaat bij een lagere CO2-uitstoot in plaats van een groter aandeel duurzame energie. Kijkend naar de hoeveelheid CO2-uitstoot per kilowattuur elektriciteit doet Nederland het volgens de ABB studie beter dan Duitsland, het land dat alom worden geprezen om haar groene energiebeleid. Zo heeft Nederland in 2020 een verwachte uitstoot van 410 gram/ kilowattuur, terwijl Duitsland op 495 gram/kilowattuur blijft steken. Dit zet ten minste aan tot nadenken.
Als Nederland zo snel mogelijk, koste wat kost, zijn emissies wil reduceren, lijkt het een goed idee om de Nederlandse kolencentrales te sluiten. Kijken we echter naar het bredere spectrum dan wordt al snel duidelijk dat dit een dure, inefficiënte en vooral symbolische maatregel is. Vasthouden aan het energieakkoord is duidelijk de betere keus: goedkoper en meer effect op CO2-uitstoot in Europees verband. Tevens houden we de weg vrij voor innovatie rondom de bio-based economy en CO2-opslag. Beide essentieel om grote stappen te maken in de toekomst.