In deze tweedelige analyse zal er dieper worden ingegaan op specifieke onderwerpen die door deze partijen worden behandeld, waarbij niet alleen de standpunten, maar ook de onderliggende redeneringen worden behandeld. De onderwerpen die zullen worden geanalyseerd, zijn kernenergie, windenergie, zonne-energie, CO2-reductie, afvang en opslag, waterstof, aardgas, energiearmoede, energiebesparing, Europese klimaatafspraken, en enkele andere thema's zoals biomassa en circulaire economie.
Europese Klimaatafspraken (voor de industrie)
Klimaatverandering is een wereldwijd probleem dat internationale samenwerking vereist. Partijen zoals D66 en GL-PvdA benadrukken het belang van internationale afspraken en samenwerking om gezamenlijk klimaatdoelen te bereiken. Ze pleiten voor een leidende rol van Nederland in Europese en mondiale klimaatonderhandelingen. Daarnaast ziet D66 het als belangrijk dat de EU-begroting wordt herzien door financiering voor de landbouw te verminderen en meer geld vrij te maken voor innovatieve industrieën. Volgens GL-PvdA richten we ons op een sterke maakindustrie met hoogwaardige technologieën, die meebouwt aan een sterke Nederlandse en Europese economie.
De VVD wilt inzetten op slimme en schone industrieën, maar ook de essentiële productie van Nederland en de EU behouden en versterken. Daarbij streven zij naar eerlijke concurrentievoorwaarden voor ondernemers in de EU. Het CDA wil, waar nodig, de productnormen aanscherpen, de invoerheffingen uitbreiden en het markttoezicht op de ingevoerde goederen verbeteren. Het is volgens het CDA de bedoeling dat deze maatregelen geïmplementeerd worden op Europees niveau, zodat deze ook meegenomen kunnen worden in internationale handels- en klimaatverdragen. Voor NSC is het van belang dat we op Europees niveau een strategisch industriebeleid gaan ontwikkelen. Zo worden op het gebied van schaarse grondstoffen, energie en belangrijke technologieën onze bedrijven minder kwetsbaar en meer zelfvoorzienend.
De BBB en PVV staan er op dit onderwerp anders tegenover dan bij de eerder behandelde partijen. De PVV heeft op dit onderwerp geen standpunt ontwikkeld en de BBB kijkt voornamelijk zeer kritisch naar de CO2-belasting bij import van producten en grondstoffen. De BBB is bang dat Nederlandse producenten oneerlijke concurrentie gaan ondervinden en zal direct hierop ingrijpen zodra dit kenbaar wordt.
Aardgas
De rol van aardgas in de energietransitie is een punt van discussie. Waar echter geen discussie over is, is het stoppen van de gaswinning in Groningen. Alle partijen zijn het hier met elkaar over eens. Hoewel dit geen discussiepunt is, zijn er veel verschillende blikken op de toekomst van aardgas in Nederland. Partijen zoals NSC, GL-PvdA en D66 pleiten voor een snelle afbouw van het gebruik van aardgas. Ze zien het stoppen van de gaswinning in Groningen als een eerste stap en pleiten voor investeringen in alternatieve warmtebronnen. GL-PvdA trekt hier de hardste lijn in en wil zo snel mogelijk van het gas af door wijken van het gas te halen en gascentrales om te bouwen voor het gebruik van waterstof. D66 wilt geen vergunningen meer verlenen voor de gaswinning in de Waddenzee, maar erkent samen met NSC dat Nederland voorlopig nog afhankelijk is van gas en stelt daarom een langzame afbouw (tot 2040 maximaal) van gaswinning in de Noordzee voor, om zo de voorzieningszekerheid en betaalbaarheid van gas te waarborgen.
De VVD en PVV zien nog een grote rol voor gaswinning op zee en willen daarom meer investeren in gaswinning op zee. De VVD ziet ook het belang van het aanleggen en bijhouden van de gasreserves, zoals dat in de afgelopen twee jaar is gegaan en deze visie deelt D66 met betrekking op voorzieningszekerheid. De BBB en CDA hebben geen duidelijke positie op het onderwerp van aardgas, maar pleiten wel voor extra investeringen en het uitbreiden van het gebruik van biogas.
Biomassa
Biomassa, zoals houtpellets, wordt vaak gezien als een hernieuwbare energiebron. Partijen als D66 en GL-PvdA hebben echter twijfels over de duurzaamheid van biomassa. Deze partijen pleiten voor het zo snel mogelijk stoppen met het gebruik van biomassa als onderdeel van het duurzame energiebeleid. GL-PvdA breidt dit standpunt uit door reststromen van biomassa grondstoffen onder strenge voorwaarden te gebruiken voor het opwekken van warmte. Echter, het verminderen van de vraag naar deze grondstoffen moet leidend zijn en de duurzaamheidseisen streng voor het gebruik van bio-grondstoffen.
Aan de andere kant benadrukken partijen zoals VVD en CDA de rol van biomassa als een overgangsbron naar een koolstofarme samenleving. Ze stellen dat het gebruik van biomassa kan helpen de CO2-uitstoot te verminderen en de energietransitie te versnellen. Het CDA wil daarom blijven investeren in duurzame biomassa en de VVD wil één elektriciteitscentrale met negatieve emissies realiseren aan de hand van strenge duurzaamheidskaders. De BBB ziet vooral een mogelijkheid in het stimuleren van lokaal geproduceerde, duurzame biomassa door in te zetten op reststromen vanuit de landbouw en voedselindustrie. Het importeren van biomassagrondstoffen is voor de BBB geen optie. De PVV wil geen biomassa in Nederland en NSC staat zeer kritisch tegenover het gebruik van biomassa.
Energiearmoede
De stijging van energieprijzen heeft geleid tot zorgen over energiearmoede. Energiearmoede is dus een belangrijk onderwerp, aangezien de geldzorgen van Nederlanders het belangrijkste thema van deze verkiezingen is. Hoewel dit een erkend en belangrijk onderwerp is voor de partijen die zijn meegenomen in deze analyse, lopen de visies vaak uiteen over hoe dit moet worden opgelost.
Om de energieprijzen voor Nederlanders minder duur te maken willen de VVD, NSC en PVV de energiebelasting verlagen. De PVV gaat hierin nog een stap verder en wil daarom ook de btw op energie verlagen. Volgens NSC is het naast een verlaging en invoering van een sociaal energiebelastingsysteem belangrijk dat de overheid moet kunnen ingrijpen bij sterk stijgende energieprijzen door middel van een prijsplafond en inkomenssteun aan huishoudens die het moeilijk hebben. Daarnaast willen ze ook energiearmoede aanvechten door gemeenten in staat te stellen door energiebesparende maatregelen te vergoeden.
GL-PvdA en D66 willen ook een eerlijkere en gelijke verdeling van energiebelasting. D66 wil dit doen door op Europees niveau een vlaktax in te stellen. Daarnaast wil D66 alle huizen isoleren waarbij de meeste tochtige huizen met hoge energieprijzen als eerst. Over dit standpunt en hoe D66 dit wil aanpakken, kan je meer lezen bij het onderwerp energiebesparing. GL-PvdA gaat van alle partijen het verst door de middenklasse in Nederland zo snel mogelijk te helpen. Dit willen zij doen door de overwinsten van olie- en gasbedrijven te belasten en dat geld te gebruiken voor het compenseren van energiearmoede of het verduurzamen van huizen.
Energiebesparing en verduurzaming woningen
Alle politieke partijen hebben enorm veel uiteenlopende ideeën over hoe de woningen in Nederland te verduurzamen en energiezuiniger te maken. Er zijn partijen die verwachten dat de overheid op dit gebied flink ingrijpt en mensen en organisaties kan verplichten te verduurzamen en er zijn ook partijen die het voornamelijk aan de burger zelf willen laten. De redactie van Energiepodium heeft alle visies op een rijtje gezet van zo min mogelijk ingrijpen en verplichten tot en met meer directie en hulp vanuit de overheid.
De PVV staat kritisch tegenover het gasvrij maken van woningen en is tegen de verplichte installatie van warmtepompen. Ze lijken zich te verzetten tegen drastische maatregelen in de woningverduurzaming. BBB benadrukt dat er geen extra eisen aan woningen moeten worden gesteld, tenzij de kosten zelf worden gedragen. De partij legt de nadruk op vrijwillige verduurzaming met financiële prikkels, zonder dwang. BBB werkt samen met de corporatiesector aan de versnelde verduurzaming van sociale huurwoningen. De VVD benadrukt innovatie in energiebesparende maatregelen. Zij moedigen woningcorporaties en verhuurders aan om te verduurzamen, met een systeem waarbij huurders van slecht geïsoleerde woningen melding kunnen maken bij de gemeente, wat leidt tot huurkorting tot de isolatie is voltooid. Huiseigenaren behouden de vrijheid om te kiezen voor verduurzaming, ondersteund door betaalbare leningen.
Het CDA richt zich op energiebesparing, met speciale aandacht voor lage en middeninkomens via rentevrije energiebespaarleningen. Zij willen dat corporatiewoningen met een slecht energielabel voor 2030 worden verbeterd, met prioriteit voor kwetsbare wijken. Gemeenten krijgen een rol in de wijkgerichte aanpak van isolatie en verduurzaming. D66 pleit voor een 'Nationaal Isolatieoffensief', gericht op huishoudens met slecht geïsoleerde huizen en hoge energiekosten. Ze moedigen de verduurzaming van koopwoningen aan door geïntegreerde trajecten en gebouw gebonden financiering, zodat ook huiseigenaren zonder middelen kunnen deelnemen. GL-PvdA zet zich in voor de verduurzaming van alle woningen van corporaties en streeft ernaar dat tegen 2030 alle verhuurders in de vrije sector hun woningen naar minimaal energielabel B hebben gebracht. Ze voorzien ook financiële compensatie voor de overstap naar alternatieven voor gas en benaderen huiseigenaren actief voor het installeren van zonnepanelen.
Conclusie
De verkiezingsprogramma's van VVD, CDA, BBB, D66, NSC, GL-PvdA, en PVV weerspiegelen de complexiteit van het klimaat- en energievraagstuk in Nederland. De variëteit aan standpunten en benaderingen weerspiegelt niet alleen technologische en wetenschappelijke overwegingen, maar ook sociaaleconomische en politieke overtuigingen. De komende verkiezingen zullen bepalend zijn voor de koers van Nederland op het gebied van klimaat en energie, en het is aan de kiezers om de balans te vinden tussen ambitieuze doelen en praktische uitvoerbaarheid.
Deze analyse is gebaseerd op de verkiezingsprogramma’s van VVD, CDA, BBB, D66, NSC, GL-PvdA en PVV. Daarnaast is er ook gebruik gemaakt van het overzicht verkiezingsprogramma’s klimaat & energie van de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE). Om het schematisch overzicht met alle onderwerpen van alle partijen over klimaat en energie van de NVDE te lezen, klik dan hier.
De NVDE heeft ook in samenwerking met Kieskompas, Energiebeheer Nederland, Gasunie en Netbeheer Nederland een Kieskompas klimaat en energie gemaakt. Door 27 stellingen over klimaat en energie in te vullen, komen kiezers erachter hoe hun eigen opinies zich verhouden tot de posities van politieke partijen. Ben je benieuwd naar waar jij staat ten opzichte van de politieke partijen? Klik dan hier.
Tekst: Naut Kaptijn