Het project in Heeg kan worden gezien als een van de meest kansrijke warmtenetprojecten van Nederland. Het project kreeg een miljoenensubsidie van het Programma Aardgasvrije Wijken en een forse aanvullende subsidie van het consortium Nieuwe Warmte Nu! (Nationaal Groeifonds). Daarnaast kon een beroep worden gedaan op de Warmtenetten Investering Subsidie (WIS) en de ISDE-subsidie voor de aansluiting op het warmtenet. Warm Heeg was er bovendien in geslaagd om met 46% van de bewoners een contract af te sluiten, een uniek hoog percentage. Bij de meeste andere projecten is sprake van een niet-bindend voorcontract, waarvan de waarde in de praktijk nog moet blijken. Het resterende geld moest tegen een lage rente worden geleend bij de Bank Nederlandse Gemeenten. Daarvoor was een garantstelling nodig van de gemeente, die er, zoals gezegd, uiteindelijk niet kwam. 46% harde toezeggingen waren volgens de gemeente onvoldoende voor een geloofwaardige business case.
In een eerdere bijdrage aan Energiepodium heb ik gekeken naar all electric oplossingen. De conclusie was dat ook deze optie bij woningen van vóór 1995 financieel niet haalbaar is. Bij de meest succesvolle projecten, zoals in Garyp kon slechts een deel van de woningen aardgasvrij worden gemaakt. Bij de rest van de woningen is gekozen voor besparing plus een hybride oplossing.
“We zien nu al dat huishoudens met een laag verbruik besluiten zich af te sluiten van een bestaand warmtenet. De reden hiervoor zijn de relatief hoge vaste lasten.”
Alternatief
Kan het ook anders? De TKI Urban Energy onderzoekt op dit moment de optie om een zeer lage temperatuur warmtenet aan te leggen als infrastructuur, net zoals je een fietspad aanlegt. Het idee is dat woningeigenaren dan bij de vervanging van de CV-ketel kunnen overstappen op een water-water warmtepomp. Je bent dan af van het probleem dat je de aanleg jarenlang moet voorbereiden om van te voren voldoende aansluitingen te krijgen. Je hebt verder geen gedoe over koken en de voortijdige vervanging van bestaande HR-ketels.
Het alternatief heeft volgens de TKI bovendien een belangrijk aantal andere voordelen:
- Het alternatief anticipeert op de dalende vraag naar warmte. Het doel van het Nationaal Isolatieprogramma is om tot en met 2030 2,5 miljoen woningen te isoleren, met name alle woningen met energielabel E, F en G). De komende Europese normstelling doet daar nog een schepje bovenop. Het gasverbruik voor verwarming daalt daardoor naar pakweg 700 m3 per jaar.
- Het alternatief biedt in combinatie met maatregelen, zoals een zonnescherm – in potentie – ook een oplossing voor de snel toenemende hitteproblematiek.
- Het alternatief is het meest energiezuinig.
- Het is vrijwel overal toepasbaar, vanwege de aanwezigheid van lage temperatuur warmtebronnen.
- Het aansluiten van nieuwe klanten op een later tijdstip is vanwege de lage temperatuur een stuk goedkoper dan bij een 70 graden net.
- De impact van dit alternatief op het elektriciteitsnet is in vergelijking met een all electric oplossing beperkt. Een water-water warmtepomp heeft naar verwachting een piekvraag van minder dan 1 kW. Een all electric warmtepomp zit bij min tien graden al snel een factor twee of meer hoger.
- Een toenemend risico bij midden-temperatuur warmtenetten en dalende vraag is het leeglooprisico. We zien nu al dat huishoudens met een laag verbruik besluiten zich af te sluiten van een bestaand warmtenet. De reden hiervoor zijn de relatief hoge vaste lasten. Bij de aanleg van een nieuw warmtenet is de gemeente verplicht aan alle bewoners een alternatief te bieden. Bij het groeiende aantal huishoudens met een warmtevraag voor verwarming van minder dan 700 m3 aardgas wordt een warmtepomp al snel een aantrekkelijk alternatief.
- Als dit alternatief aanslaat, is een continue bouwstroom mogelijk. Dat is belangrijk om de afgesproken doelen te halen. Het werkt bovendien kostenverlagend.
Onzekerheden
Gezien al deze voordelen en de stagnatie bij de bestaande alternatieven lijkt het me buitengewoon zinvol snel een aantal projecten te starten om te zien wat deze aanpak op kan leveren. Er zijn nog genoeg vragen. Ik noem er een paar.
- Wat kost de aanleg van deze netten? De eerste schattingen zijn volgens de TKI dat de kosten van de aanleg een stuk lager zijn en vergelijkbaar zijn met de huidige WIS subsidie van een 70 graden net.
- Hoe financier je maatschappelijk de aanleg van dergelijke netten?
- Komen er aantrekkelijke oplossingen voor tapwater? Op dit moment zijn de grote opslagvaten voor tapwater voor kleinere huishoudens een belemmering om voor all electric te kiezen
- Hoeveel netverzwaring is nodig bij deze optie?
- De huidige radiatoren van de meeste woningen zijn onvoldoende geschikt voor koeling. Komt daar een betaalbare oplossing voor?
Er valt kortom nog een hoop uit te zoeken. Maar het is zeker interessant om in de praktijk te kijken of deze aardgasvrije oplossing kan werken. Die luxe hebben we niet, nu veel all electric projecten zijn gestopt en zelfs Heeg niet doorgaat.