Op 22 januari 2024 was het op de kop af honderd jaar geleden dat bij de Koninklijke Nederlandse Hoogovens en Staalfabrieken in IJmuiden ‘hoogoven nummer 1’ werd aangestoken. Tata Steel Nederland, zoals het staalbedrijf sinds de overname door de Indiase Tata Group in 2007 heet, zal het eeuwfeest niet groots vieren. Die terughoudendheid kan niet los worden gezien van de vraagtekens die de laatste jaren in toenemende mate worden geplaatst bij de ‘license to produce’ van het concern. Veel omwonenden vinden dat Tata Steel zijn bestaansrecht verliest, als geen paal en perk wordt gesteld aan de belasting van geluid, geur, stof en PAK’s. “Aan de hand van het verbeterprogramma Roadmap Plus zijn we daar hard mee bezig”, verzekert Jeroen Klumper, die sinds oktober 2022 als director Sustainable Transition leiding geeft aan de vergroening van het staalbedrijf. “In totaal investeren we meer dan 300 miljoen euro in maatregelen die zorgen voor minder uitstoot van stof, geur en geluid. Zo is bij de Pelletfabriek eind 2023 een ontstoffingsinstallatie opgeleverd. Die krijgt in 2025 gezelschap van een DeNOx-installatie, die de uitstoot van stikstofverbindingen bij dit bedrijfsonderdeel met circa 80% moet terugdringen. Om uitstoot van stof vanaf de grondstoffenopslag te reduceren, gaan we in 2024 bovendien een achttien meter hoog en één kilometer lang windscherm bouwen.”
“De vraag blijft, alleen zal de behoefte aan gerecycled en duurzaam geproduceerd staal steeds groter worden”
Klumper voegt er bijna terloops aan toe dat het windscherm van staal wordt gemaakt. “Ook in dit geval is dat de beste keuze, want staal is een fantastisch materiaal. Sterk genoeg om grote constructies te kunnen bouwen en tegelijkertijd makkelijk vervormbaar. Daarnaast is staal goed bestand tegen slijtage en één van de best te recyclen materialen.”
-Klinkt als een gevalletje ‘wij van WC-eend adviseren WC-eend’…
Klumper “Absoluut niet. Ik wil nog wel een stap verder gaan: staal is hét metaal van de energietransitie. Het zit al ruim een eeuw lang niet alleen in gebouwen, treinen, vliegtuigen gebruiksvoorwerpen en conservenblikken, zodat de groenten erin vers blijven, maar ook in windmolens, zonnepanelen, elektrolysers, waterstofleidingen en elektrische auto’s. Ik durf de stelling aan dat er zonder staal geen energietransitie zou zijn. De vraag naar staal blijft, alleen zal de behoefte aan gerecycled en duurzaam geproduceerd staal steeds groter worden. Daar is Tata Steel Nederland volop op aan het voorsorteren.”
-Dat moet ook, want Tata Steel is met 11 miljoen ton CO2 per jaar goed voor 8% van de totale CO2-uitstoot in Nederland toch?
“Dat klopt. Net als onze andere emissies bagatelliseer ik die CO2-footprint zeker niet, maar ik wil hem wel in perspectief plaatsen. Want Tata Steel is nu al één van de meest efficiënte en duurzame staalfabrieken ter wereld. De CO2-emissie van onze staalproductie ligt bijna 19% lager dan het wereldwijde gemiddelde. Dat komt omdat we, behalve in het terugdringen van onze emissies, ook veel hebben geïnvesteerd in de verduurzaming van de traditionele manier om staal te maken, met behulp van steenkool en hoogovens en kooks- en gasfabrieken. Omdat het nooit zal lukken om op die manier CO2-neutraal te worden, hebben we in 2021 besloten om aan de hand van een Groen Staal-plan gefaseerd over te stappen naar een nieuwe en schonere technologie. Te beginnen in 2030, worden de hoogovens en kooks- en gasfabrieken vervangen door Direct Reduced Iron-fabrieken (DRI), waarin met behulp van aardgas en waterstof staal kan worden gemaakt. Die fundamenteel andere productiewijze moet ervoor zorgen dat we in 2045 een van de eerste CO2-neutrale staalfabrieken ter wereld zijn.”
“De CO2-emissie van onze staalproductie ligt bijna 19% lager dan het wereldwijde gemiddelde”
In het kantoor van Klumper hangt aan de wand een artist impression, die aangeeft waar de eerste DRI-fabriek en een Electric Arc Furnace (EAF)-installatie zullen worden gebouwd (zie grote foto hierboven). De eerste fase behelst ook de sluiting en sloop van een van de hoogovens en kooks- en gasfabrieken. In de tweede fase wordt deze combinatie van sloop en nieuwbouw herhaald. Gedurende de operatie die op het bestaande Tata Steel-terrein kan worden gerealiseerd, zal de staalproductie op peil blijven.
-Tata Steel wordt in de volksmond nog steeds ‘Hoogovens’ genoemd, dus die naam verliest nu definitief zijn grondslag…
“Haha, klopt, maar dat is heel klein leed vergeleken met de gigantische klimaatwinst die we gaan boeken. Ik noem geen bedragen, maar je kunt je voorstellen dat het om een miljardeninvestering gaat. Die nemen we grotendeels voor onze eigen rekening, maar een substantiële subsidie maakt deel uit van de maatwerkafspraken die we met de overheid aan het maken zijn. Concreet komt het er op neer dat we vragen of we een deel van de CO2-belasting die we aan de Nederlandse staatskas moeten betalen, mogen investeren in ons Groen Staal-plan. Pas als daar duidelijkheid en zekerheid over is, kunnen we vaart gaan maken met de vergunningprocedures die nodig zijn om de DRI-fabrieken en REF-installaties te bouwen.
In dat verband moet me wel van het hart dat de tijd dringt. Mede door de val van het kabinet, zijn er nog geen maatwerkafspraken en is er ook nog geen groen licht vanuit de Europese Unie voor onze plannen. Daardoor raken we achter op staalbedrijven in onder andere Duitsland en Frankrijk. Daar komt bij dat de energiekosten voor de industrie in Nederland mede door de forse verhoging van de nettarieven veel sneller stijgen dan in andere Europese landen. Dat is niet erg zolang we die kostenverhogen op de Europese markt kunnen doorrekenen in de staalprijzen, maar dat is lastig zolang er geen sprake is van een level-playing-field.”
“Niet verstandig om bij de productie van zo’n belangrijk en onmisbaar materiaal als staal van het buitenland afhankelijk te zijn”
-Ik speel even advocaat van de duivel: Als we Tata Steel per direct sluiten en staal uit het buitenland gaan importeren, dat ook steeds groener zal worden, zijn we in één klap verlost van 11 miljoen ton CO2-emissie en mogelijke gezondheidsrisico’s door de belasting van geluid, geur, stof en PAK’s…
“Als ik naar de huidige geopolitieke ontwikkelingen kijk, lijkt het me niet verstandig om bij de productie van zo’n belangrijk en onmisbaar materiaal als staal van het buitenland afhankelijk te zijn. In de wetenschap dat we keihard werken aan het terugdringen van de uitstoot van geluid, geur, stof en PAK’s, ontpopt onze ligging zich bovendien als een uniek en groot voordeel. Want: aan de kust, vlakbij de Noordzee waar in 2050 met behulp van windmolens 70 GW aan groene energie wordt opgewekt. Een paar GW daarvan zijn voor ons, als we straks voor 100% op waterstof draaien. Zodra die groene elektriciteit stroom aan land komt, kan ze meteen de elektrolysers in, dus netcongestie is geen issue. Met het oog op de waterstofeconomie die er moet komen, is het bovendien een geruststellende gedachte dat Tata Steel zich nu al opwerpt als een grote en stabiele afnemer van waterstof. En daar nu ook al fors in investeert.
Ik kan wel blijven doorgaan. Nu importeert Tata Steel Nederland nog steenkool, maar vanaf 2030 gaan we steeds meer elektriciteit afnemen. En schroot, met het oog op de productie van gerecycled staal. Ook op die gebieden neemt onze toegevoegde waarde voor de Nederlandse economie dankzij ons Groen Staal-plan dus fors toe. En dan heb ik het nog niet eens gehad over ons belang voor de werkgelegenheid. Nog los van de tienduizenden mensen die onze toeleveringsbedrijven werken, zijn er ruim 12.000 mensen bij Tata Steel Nederland in dienst.”
“Met het oog op de waterstofeconomie die er moet komen, is het een geruststellende gedachte dat Tata Steel zich nu al opwerpt als een grote en stabiele afnemer”
Met het oog op de waterstofeconomie die er moet komen, is het een geruststellende gedachte dat Tata Steel zich nu al opwerpt als een grote en stabiele afnemer
-Dus het is voor de omwonenden een kwestie van door de zure appel heen bijten, tot ook de emissies van geluid, geur, licht, stof en PAK’s vanaf 2045 nihil zijn?
“Wacht even: nihil zullen die emissies nooit worden. Ook de productie van groen staal gaat met belasting gepaard. Op de meeste fronten gaat het ons lukken om de emissies met 70 tot 80% te reduceren ten opzichte van het referentiejaar 2019. Uiteindelijk is de vraag of de samenleving dat accepteert, van een bedrijf dat op duurzame en CO2-neutrale wijze een materiaal produceert waar diezelfde samenleving niet zonder kan: staal.”
Tekst: Cees de Geus