In de aanloop naar COP29 kwam de Europese Commissie eind oktober met nieuwe uitstoot-cijfers. Die zagen er op het eerste gezicht goed uit. De broeikasgasemissies in de EU zijn in 2023 met 8,3% gedaald ten opzichte van een jaar eerder. Dat is de grootste daling in decennia, meldde de Commissie, met uitzondering van Covid-jaar 2020. Ten opzichte van 1990 staat de EU nu op 37% minder uitstoot. In diezelfde periode is het bbp met 69% gegroeid.
Eurocommissaris Wopke Hoekstra was trots: “Met COP29 voor de deur laten we onze internationale partners nogmaals zien dat klimaatactie en investeringen in de groei van onze economie hand in hand kunnen gaan.” Waar die investeringen uit bestaan, stond er niet bij. Ook werd niet duidelijk hoe die hand in hand gaan met klimaatactie. En weliswaar klínkt 69% bbp-groei indrukwekkend, in werkelijkheid valt die reuze mee. Of beter gezegd: tegen.
“Niet voor niets is het opkrikken van onze concurrentiekracht officieel hét nieuwe speerpunt in Brussel”
Zo wordt het gat tussen de EU en de VS steeds groter. In 1990 was het bbp per inwoner in de VS 16% hoger dan in de EU; in 2023 was dat bijna verdubbeld naar meer dan 30%. Per hoofd van de bevolking is het reëel beschikbare inkomen in de VS sinds 2000 bijna twee keer zo sterk gestegen als in de EU. De economische groei is hier structureel lager dan in de VS. En die andere grootmacht – China – is deze eeuw aan een indrukwekkende inhaalrace bezig.
Niet voor niets is het opkrikken van onze concurrentiekracht officieel hét nieuwe speerpunt in Brussel. Parlement en lidstaten lijken van de noodzaak doordrongen. Maar tot concreet handelen komt het nog niet, zo bleek onlangs nog bij de top van regeringsleiders in Budapest. Ook Mario Draghi was erbij. Met hem in de kamer zouden regeringsleiders niet zo makkelijk uit zijn rapport gaan cherry picken, dacht Charles Michel, voorzitter van de Europese Raad. Toch deden ze dat.
“Klimaatdoelen zijn en worden in wetten vastgelegd, maar industriebeleid komt voorlopig niet verder dan ‘plannen’”
Zo breed als Draghi’s analyse wordt gedeeld, zo verschillend wordt er over zijn aanbevelingen gedacht. Met name nieuwe, gemeenschappelijke leningen stuiten veel lidstaten tegen de borst. Die zijn nodig voor de financiering van radicale maatregelen die een “langzame lijdensweg” van de EU, zoals Draghi het noemt, moeten voorkomen. En inderdaad, 800 miljard euro per jaar is geen kattenpis. Niet zo vreemd dus dat van eenheid geen sprake is.
Eenheid is er nog altijd wél over het speerpunt van de afgelopen jaren: klimaat. Europarlementariër Bas Eickhout vatte het verschil tussen de status van ‘klimaat’ en ‘economie’ mooi samen. Over wat Eurocommissaris Wopke Hoekstra in zijn ‘sollicitatie’ in het Europees Parlement, voor zijn tweede termijn, had gezegd, schreef Eickhout: “Het klimaatdoel voor 2040 wordt snel omgezet in een wetsvoorstel en er komen plannen voor groene industriepolitiek.”
Precies. Klimaatdoelen zijn en worden in wetten vastgelegd, maar industriebeleid – een essentiële economische pijler – komt voorlopig niet verder dan ‘plannen’. Als die er al zijn. In Budapest in ieder geval nog niet. Terwijl haast geboden is, merkte Draghi tijdens de top fijntjes op. Die was er al, maar is er met de verkiezingswinst van Donald Trump helemáál.
“Behalve met Trumps tarieven moet de EU vooral ook een wereldwijde handelsoorlog tussen China en Amerika vrezen”
Trumps obsessie met de Amerikaanse handelsbalans betekent dat landen die meer naar de VS exporteren dan ze uit dat land importeren, hun borst nat mogen maken. Zoals de EU. Behalve met Trumps tarieven moet de EU vooral ook een wereldwijde handelsoorlog tussen China en Amerika vrezen. Twee grootmachten die zich steeds minder van internationale spelregels aantrekken. Grootmachten die in tegenstelling tot de EU wél snel en krachtig kunnen optreden.
Of Trump de Inflation Reduction Act (IRA) van Biden terugdraait, is nog maar de vraag. Hij is weliswaar geen fan van de paar honderd miljard die Biden voor de IRA uittrok, hij is wél fan van de business en banen die er het gevolg van zijn. Vergeet niet dat meer dan 75% van de aangekondigde 350 miljard aan investeringen tot nu toe naar Republikeinse congresdistricten is gegaan.
“Zolang van effectief economisch groeibeleid geen sprake is, moet de EU niet zoals nu focussen op alleen uitstootreductie”
Europese bedrijven die in de VS zaken willen doen, moeten niet raar opkijken als ze straks simpelweg gedwongen worden om zich in de VS te vestigen. Zijn dat energie-intensieve bedrijven, dan daalt bij ons de uitstoot verder en gaat bij de presentatie van de uitstootcijfers de vlag weer uit. Want Brussel kijkt primair naar hoeveel er wordt gereduceerd, niet naar het hoe.
Zolang van effectief economisch groeibeleid geen sprake is, moet de EU niet zoals nu focussen op alleen uitstootreductie. Die reductie moet het gevolg zijn van verduurzaming, niet van de export van uitstoot. Zo moet Brussel om te beginnen voortaan bij de reductiecijfers aangeven hoe die zijn bereikt. Hoeveel van die 8,3% in 2023 was het gevolg van de-industrialisatie? Hoeveel minder is er in de EU geproduceerd? Dat inzicht is cruciaal.
Vervolgens moeten beleid op het gebied van klimaat, energie, industrie en economie veel meer dan nu worden gekoppeld. Uitstootreductie, strategische autonomie en de groei van de Europese economie zijn uiteindelijk een geheel. Behandel ze dan ook zo. Kijk en handel integraal. Alleen dan is Europa in 2050 niet alleen het eerste klimaatneutrale continent, wat de ambitie van de EU is, maar vooral ook een welvarend continent.
Vasthouden aan het onvoorwaardelijk – linksom of rechtsom, wat er ook gebeurt – naar nul brengen van onze uitstoot is zowel economisch als politiek een doodlopende weg.