Op 19 september 2023 bereikten de EU-Raad en het EU-Parlement overeenstemming over het voorstel van de Europese Commissie voor een richtlijn voor de Empowerment van consumenten voor de groene transitie (ECGT). Dit voorstel wijzigt twee bestaande richtlijnen, de Richtlijn Consumentenrechten (CRD) en de Richtlijn Oneerlijke Handelspraktijken (UCPD). Veel bedrijven, die zelf geen verplichtingen hebben, willen naast hun vrijwillige emissie-reductiedoel – zeg zo’n 45-50% in 2030 en zero in 2040-2050 – de resterende emissies, en dus hun klimaatimpact tot die tijd wel volledig kunnen compenseren met credits van reductieprojecten elders. En door in projecten te investeren helpt de vrijwillige CO2-markt zo ook andere landen weer hun CO2-doel te halen.
Nu is er de laatste tijd veel discussie over of je een bedrijf of product wel klimaatneutraal mag noemen en over de kwaliteit van de gebruikte carbon credits. Dus goed dat daar iets voor geregeld wordt. En met de implementatie van de komende nieuwe Europese regelgeving kan de Autoriteit en Markt (ACM) de richtlijnen over geaccepteerde claims en compensatie verder aanscherpen. Bedrijven in verschillende sectoren – van kaas en koffie tot vakantiereizen en festivals - kunnen er dan op vertrouwen dat hun inspanningen om de CO2-uitstoot te verminderen en te compenseren door middel van geverifieerde CO2-projecten serieus zijn en dat deze claim op hun product kan staan.
De richtlijn heeft als doel consumenten meer te betrekken bij de uitvoering van de Green Deal (groene producten kopen) en bedrijven te dwingen de informatie op de labels bij de producten en diensten die zij verkopen te verbeteren. De consument moet inzicht kunnen krijgen in de klimaatimpact van de producten die hij koopt. Dit betekent inzicht de broeikasgasvoetafdruk van het product, de broeikasgasreducties die in de loop van de tijd zijn gerealiseerd en hoe de resterende broeikasgasemissies werden gecompenseerd door middel van geverifieerde compensaties. Al deze informatie moet worden geverifieerd door door de EU goedgekeurde verificateurs om greenwashing te voorkomen en moet in duidelijke termen openbaar worden gemaakt.
Duidelijkheid over het akkoord
Het zal nog enkele weken duren voordat de volledige overeengekomen wetstekst is afgerond en door de EU Raad en het Parlement is aangenomen. Na publicatie treedt het in werking. De lidstaten hebben dan 18 maanden de tijd voor de invoering ervan. Enkele milieuorganisaties riepen ten onrechte in de media dat er een volledig verbod komt op klimaatneutrale claims en op het gebruik van CO2-compensaties. In het voorstel staat dat dat wel kan, met geverifieerde credits. Omdat de uitonderhandelde tekst nog niet beschikbaar is, heb ik navraag gedaan bij de woordvoerder van de Raad, Tarradellas Espuny. Hij bevestigde mij dat CO2-neutrale claims nog steeds kunnen en dat compensatie, mits onafhankelijk geverifieerd, mogelijk is.
Nederlandse praktijk
De Autoriteit Consument en Markt concludeerde vorig jaar dat consumenten claims over CO2-compensatie onduidelijk vinden. Claims zijn volgens ACM pas acceptabel, als bedrijven duidelijke en concrete uitleg geven bij hun claims en ‘onafhankelijk gecertificeerd, duidelijk hoeveel CO2 wordt gecompenseerd, hoe dit is berekend, hoe de CO2 wordt gecompenseerd, in welke projecten’. De Reclame Code Commissie zegt in diverse uitspraken dat de claim klimaatneutraal op zich is toegelaten, als de informatie over de emissies en compensatieprojecten maar duidelijk op het product staat. En de rechter in de zaak van Milieudefensie tegen Shell laat toe dat om 45% CO2-reductie te halen, een deel van de scope-3 emissies gecompenseerd mag worden. Met de implementatie van de komende nieuwe Europese regelgeving kan de ACM de richtlijnen over geaccepteerde claims en compensatie verder aanscherpen.
Samenhang met Europese regelingen
Compensatie is een van de erkende instrumenten die nodig zijn voor het realiseren van de mondiale klimaatdoelstellingen. Bedrijven in verschillende sectoren kunnen erop vertrouwen dat hun inspanningen om de CO2-uitstoot te verminderen en te compenseren door middel van geverifieerde CO2-projecten in overeenstemming zijn met het nemen van volle verantwoordelijkheid voor hun impact op het klimaat en het verminderen daarvan en dat deze claim op hun product kan staan. Dat CO2-compensatie, naast de absolute reductie van de broeikasgasemissies naar 0, geaccepteerd is, past ook in de samenhang met de overige Europese en internationale regels. Standaarden Organisatie ECOS roept dan ook op vaart te maken met de vaststelling daarvan:
1. De Richtlijn Corporate Sustainability Reporting (CSRD), geldig vanaf 2024, regelt hoe grote en beurs-genoteerde bedrijven hun klimaatimpact moeten rapporteren en hun “plan zich aan te passen aan de doelstelling van klimaatneutraliteit van de Unie tegen 2050” en ze moeten rapporteren: ”Het niveau en de omvang van de broeikasgasemissies en -verwijderingen die aan de onderneming worden toegeschreven, met inbegrip van de mate waarin de onderneming compensaties gebruikt en de bron van die compensaties. Om tot een klimaatneutrale economie te komen, moeten de standaarden voor de boekhouding en compensatie van broeikasgassen op elkaar worden afgestemd. Gebruikers hebben behoefte aan betrouwbare informatie over compensaties die tegemoetkomt aan de bezorgdheid over mogelijke dubbeltellingen en overschattingen.”
2. De European Sustainability Reporting Standards (ESRS) specificeert de duurzaamheidsinformatie die een onderneming in overeenstemming met de CSRD openbaar moet maken. Er staat:
- “Als je als organisatie compenseert en moet rapporteren volgens CSRD, dan is het verplicht dat je op koers ligt met je reductie. U kunt ervoor kiezen om vrijwillig te compenseren, maar het moet duidelijk zijn dat u niet compenseert om redenen van footprintreductie. En als u als organisatie gaat compenseren, is het sterk aan te raden om te investeren in technische CO2-removals.”
- Als de onderneming een “netto-nul” doel openbaar maakt, moet zij “uitleggen hoe de resterende broeikasgasemissies (ongeveer 5-10% van de broeikasgasemissies, tenzij er een gerechtvaardigde sectorale variatie is) worden geneutraliseerd door bijvoorbeeld de verwijdering van broeikasgassen in haar eigen activiteiten en waardeketen.”
- In het geval dat de onderneming publieke claims heeft gemaakt van “broeikasgas-neutraliteit die het gebruik van koolstof credits met zich meebrengt, moet zij de geloofwaardigheid en integriteit van de gebruikte credits toelichten, onder meer door te verwijzen naar erkende kwaliteitsnormen.”
3. Green Claims-richtlijn (GCD), die in maart 2023 door de Europese Commissie is voorgesteld om greenwashing te helpen voorkomen. Het schrijft voor dat alle groene claims, zoals klimaatneutraal, volledig moeten worden onderbouwd en geverifieerd door door de EU goedgekeurde verificateurs. Dat betekent ook dat de inhoud transparant en openbaar moet zijn. In essentie betekent dit dat elke groene claim volledig moet worden uitgelegd en bewezen, dat wil zeggen. het delen van de voetafdruk, de reductieprestaties, de aard van het compensatieproject, enzovoorts.
4. Europese Carbon Removal Certificates Framework (CRCF): ontwikkelt hoe vrijwillige certificaten voor koolstofverwijdering kunnen worden gegenereerd en gebruikt in de EU. De besprekingen in de EU-deskundigengroep zijn nog steeds aan de gang.
5. Ook relevant is het werk van de internationale Integrity Council for the Voluntary Carbon Market (IC-VCM) en het Voluntary Carbon Markets Integrity Initiative (VCMI), onderschreven door overheden, bedrijven en NGO’s, om de kwaliteit en transparantie van de mondiale vrijwillige koolstofmarkt te vergroten.
- De IC-VCM publiceerde criteria voor het beoordelen van categorieën carbon credits en methodieken: het zogenaamde ‘Core Carbon Principles Label’ (CCP) voor carbon credits die gebruikt kunnen worden.
- De VCMI heeft in juni 2023 hun VCMI Claims Code of Practice voor organisaties gelanceerd. Voor producten wordt dat in november gepubliceerd.