"Fukushima heeft veiligheidsmythe rond kernenergie weggeslagen"
Onlangs werd bekend dat Duitse energiebedrijven een schadeclaim gaan indienen van grofweg € 15 miljard tegen de overheid. Ze vinden dat ze compensatie verdienen voor het sluiten van de zeventien kerncentrales in het land. Dat er een claim komt is niet verrassend. Of de energiebedrijven ook daadwerkelijk recht hebben op schadevergoeding is een tweede. Uiteindelijk zal de rechter dat moeten uitmaken, maar ik zie het niet snel gebeuren dat bedrijven als RWE en EO.N met miljarden uit de strijd zullen komen.
Op het eerste gezicht lijkt het een duidelijk verhaal. Er was nu eenmaal afgesproken dat de Duitse kerncentrales langer zouden blijven draaien. Met de beslissing om al per 2022 te stoppen met kernenergie heeft de regering Merkel deze afspraak van tafel geveegd. Toch is de verontwaardiging van de energiebedrijven potsierlijk. De beslissing om met kernenergie te stoppen was namelijk helemaal niet nieuw. Al in 2002 werd uitonderhandeld dat tussen 2020 en 2025 alle kerncentrales van het net af moesten zijn. Pas in 2009, toen de regering Merkel aantrad, werd er gesproken over een levensduurverlenging. Op 14 december 2010 werd vastgelegd dat centrales twaalf jaar bedrijfstijd erbij kregen, tot grote woede van de Duitse bevolking. Nog geen drie maanden later ontplofte Fukushima en verloor Merkel haar vertrouwen in het atoom. De Energiewende was (weder)geboren.
Wie rekent op een cadeautje en dat toch niet krijgt, vindt dat natuurlijk niet leuk. Maar om te spreken van geleden schade gaat nogal ver. Hoeveel schade kun je lijden in een paar maanden? Gezien het feit dat alles wat met kerncentrales te maken heeft vele jaren vergt, lijkt me € 15 miljard schade vanwege een verbroken belofte van een paar maanden oud nogal overtrokken. Daar komt nog bij dat er tegen het besluit tot levensduurverlening beroep was aangekondigd. Bedrijven die op de zaken vooruit lopen en alvast gaan investeren tijdens een beroepsperiode, nemen bewust het risico dat ze worden teruggefloten.
Ook het argument dat er al gerekend was op de extra inkomsten uit de levensduurverlenging, is niet steekhoudend. Als het goed is, waren de energiebedrijven al een jaar of acht met de voorbereiding van de kernuitstap bezig. Die investeringen kunnen ze nu alsnog te gelde maken. Er is meer dan voldoende tijd over om de Energiewende weer op te pikken en door te gaan op de in 2002 ingeslagen weg. Desnoods verschuift Merkel de deadline van de sluiting met een paar maanden, ter compensatie voor de vertraging.
Spelen met kernenergie is spelen met vuur. Een techniek met de potentie om de aarde om zeep te helpen, zal altijd deel uitmaken van het politieke domein en we weten allemaal dat politieke opvattingen aan verandering onderhevig zijn. Fukushima is geen incidentje, de gehele basis onder de veiligheidsmythe van kerncentrales is weggeslagen. De politiek heeft het volste recht om in te grijpen als de veiligheid van burgers in het geding is. De winstverwachting van energiebedrijven is dan van ondergeschikt belang. Wat mij betreft behoort de Duitse beslissing om zich aan de kernuitstap te houden dan ook tot het bedrijfsrisico van de ondernemer.
Je zou zelfs kunnen stellen dat een aanklacht tégen de nucleaire industrie meer op zijn plaats is. Tenslotte hebben nucleaire bedrijven jarenlang vergunningen en subsidies losgepeuterd met beloftes over goedkope en veilige stroom. De realiteit na een halve eeuw kernenergie toont aan dat kernenergie noch veilig, noch goedkoop is. Niet alleen Fukushima is daar een voorbeeld van. Dichter bij huis moeten 126.000 vaten radioactief afval weer uit een oude zoutmijn in Asse worden losgepeuterd. Het spul verplaatsen kost de Duitse belastingbetaler € 4 miljard. Een nieuwe bestemming vinden voor de nucleaire erfenis kan zomaar nog eens datzelfde bedrag kosten. En dat liedje gaat op voor de komende 240.000 jaar. Dat is nog eens een schadeclaim waard.
Jorien de Lege is campagneleider klimaat en energie bij Greenpeace en gespecialiseerd in het thema kernenergie. Zij vervangt in de zomer van 2012 haar collega Hans Altevogt.
Volg ons op Twitter: @energiepodium