De grondstoffen die we nodig hebben voor elektrisch rijden, komen vaak niet uit Europa. Willen we rijden zonder giftige uitlaatgassen, dan hebben we veel lithium nodig. Nu nog komt 80% van ’s werelds lithium uit Australië, Chili en Argentinië. Een groot deel daarvan koopt China op, zowel het lithium als de mijnen zelf. Zulke wereldhandel kan grillig zijn, weten we, en dus streeft Europa naar strategische onafhankelijkheid.
Grote voorraden liggen in Tsjechië, Spanje en Portugal. Drie tot vijf procent van ’s werelds lithium zou 100 kilometer noordwestelijk van Praag in de grond zitten. Genoeg voor een miljoen autobatterijen per jaar. De premier ziet het zitten: de economie stagneert en lithium kan een boost geven die decennia aanhoudt.
En zie daar het protest uit de omgeving. Angst voor vervuild water, vervuilde lucht en dalend grondwater. Zo ging dat elders immers ook, bijvoorbeeld in Chili, met gevolgen voor unieke dieren als flamingo’s. De lucht rond mijn huis is straks schoner, de lucht in noord-Tsjechië viezer.
“De lucht rond mijn huis is straks schoner, de lucht in noord-Tsjechië viezer”
Hetzelfde geldt in Portugal, met name rond het dorpje Barroso, in de bergen van het grensgebied. Opnieuw één van de grootste voorraden van Europa. Een Brits bedrijf hoopt op de grootste openlucht-mijn van west-Europa, met genoeg lithium voor 500 duizend batterijen per jaar. De mijnbouwers wonen ver weg. Veroorzaken zij schade, dan hebben ze er zelf geen last van, net als ikzelf. Geen giftige lucht in hun longen, geen vervuild water over hun tong. En hun landschap raakt niet beschadigd.
Barroso is belangrijk landbouwerfgoed. De VN gaf het erkenning te midden van slechts acht andere plekken in Europa. Landbouw, biodiversiteit en een veerkrachtig ecosysteem gaan er al lang hand in hand. Het dorp vreest dat de openluchtmijn dit erfgoed en de natuur zal beschadigen. Er leven zeldzame vlindersoorten, bedreigde mossels en Iberische wolven, die kunnen uitsterven als we het ecosysteem beschadigen.
“Welke koers we ook kiezen, er ontstaan baten en problemen. En juist dat maakt het een verrekte lastig dossier”
Volgens de mijnbouwers zorgt het project voor honderden banen en zou Portugals economie met een miljard euro groeien. De omwonenden denken dat de mijn hun bestaanszekerheid kapotmaakt en dat het dorp er geen winst op zal maken. ‘We hebben al banen’, zei een boer die prijswinnend rundvee houdt. ‘We hebben schone lucht, schoon water en producten van goede kwaliteit. Daarin moeten we investeren.’
Zie hier de klassieke dynamiek tussen industriële vooruitgang en natuurlijke achteruitgang. En zie vooral ook hoe moeilijk wij het onszelf gemaakt hebben: verbranden we olie in onze auto’s, dan beschadigen we het klimaat. Ontwikkelen we schone energie, dan beschadigen we onze leefomgeving. Zijn mijn longen schoon, dan die van een ander niet. Verdienen mijnbouwers hun brood, dan raken traditionele boeren in nood. En laten wij de mijnbouw aan een ander continent, dan riskeren we een geopolitieke dynamiek waarin Europa de grondstoffen niet krijgt die we nodig hebben.
Welke koers we ook kiezen, er ontstaan baten en problemen. En juist dat maakt het een verrekte lastig dossier.