Begin april dit jaar is de branchevereniging voor windenergie omgedoopt van NWEA tot NedZero. De naamswijziging is een leuke woordspeling, maar NedZero is bloedserieus over de toekomst. Voorzitter Jan Vos: “Er waren vroeger veel mensen met lage verwachtingen van windenergie. Het idee dat je de gehele elektriciteitsbehoefte zou kunnen voorzien met windenergie wekte vooral gelach op. Inmiddels is windenergie de grootste bron van elektriciteitsproductie in Nederland. De volgende stap is om niet alleen de elektriciteitssector, maar het gehele energiesysteem te de-carboniseren. Windenergie speelt daarin een cruciale rol.”
“Het importeren bij tekorten en exporteren van overschotten van elektriciteit wordt steeds belangrijker”
Om het energiesysteem te de-carboniseren en voornamelijk te laten draaien op windenergie, moet nog wel aan een aantal randvoorwaarden worden voldaan. Vos: “Je hebt veel meer opslag van elektriciteit nodig. Batterijen in huizen worden steeds belangrijker en gelukkig ook goedkoper. Daarnaast is de flexibilisering van de vraag naar elektriciteit belangrijk. Het bekendste voorbeeld is het opladen van je auto. Doe je dat op een piekmoment, dan ontstaat er heel veel druk op het net. Als je dat slim beprijst, zullen mensen hun auto vaker buiten deze piekmomenten opladen. Dan laat je de vraag naar elektriciteit meefluctueren met het aanbod van windenergie.”
Daarnaast is Europese samenwerking volgens hem van belang: “Het importeren bij tekorten en exporteren van overschotten van elektriciteit wordt steeds belangrijker. Europese samenwerking en de interconnectiviteit van nationale elektriciteitsnetten is daarom cruciaal. TenneT trekt nu een elektriciteitskabel naar het Verenigd Koninkrijk waardoor wij heel goedkoop elektriciteit uit nucleaire energie kunnen importeren. Dat is belangrijk voor balancering van het net op momenten dat het minder hard waait. En het scheelt miljarden aan het bouwen van eigen kerncentrales in Nederland.”
“Europese bedrijven scoren goed op MVO, maar Chinese bedrijven niet”
Toch zijn er in de markt ook twijfels over de toekomst van windenergie. Verschillende grote energiemaatschappijen hebben hun investeringsbeslissingen in nieuwe windparken uitgesteld of zelfs teruggedraaid. De tekorten aan grondstoffen voor windparken en de stijgende investeringskosten in Noordwest-Europa eisen hun tol. Vos: “De windenergiesector is een kapitaalintensieve sector. De supply chain problemen als gevolg van COVID-19, de hoge inflatie en rentestanden hadden sterke invloed op de business case van een windenergiebedrijf. De inflatie en rentestanden zijn nu gestabiliseerd. Windenergie blijft wereldwijd een gewild product. Als je het allemaal bij elkaar optelt, kom je uit op een business case waarbij het met veel onzekerheid nét goed gaat.”
Een andere vorm van onzekerheid binnen de windenergiesector in Noordwest-Europa is de opkomst van China. Vos stelt zich strijdbaar op tegen deze nieuwe mogendheid: “China doet veel aan staatssteun in de vorm van voordelige leningen om eigen sectoren, zoals de chipindustrie en groene energie, strategisch te ontwikkelen. We moeten waakzaam zijn dat we daardoor niet economisch achteruitgaan en geopolitiek van hen afhankelijk worden. De Europese Unie zou daarom kwalificatie-eisen van markt toetreding op het vlak van internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen (IMVO, red.) flink strenger moeten maken. Europese bedrijven scoren hier goed op, maar Chinese bedrijven niet.”
“Het besef begint nu langzaam in te dalen dat de energiekosten in Noordwest-Europa hoger zullen blijven.”
Toch is het de vraag of Noordwest-Europa de energieprijzen in toom weet te houden en de eigen maakindustrie kan behouden. Windenergie is in deze regio een relatief dure optie, zeker als het gaat om wind op zee. Vos erkent dit probleem. “Het besef begint nu langzaam in te dalen dat de energiekosten in Noordwest-Europa hoger zullen blijven. Maar dit is natuurlijk niet nieuw. De belangrijkste oorzaak is dat de energie-intensieve industriële processen die wij hier hebben, gebaseerd zijn geweest op goedkoop Gronings gas in Nederland en Russisch gas voor andere delen van Europa. Hiermee hebben we enorme welvaartsontwikkelingen doorgemaakt. Nu we dat goedkope gas niet meer hebben, merken we dat Nederland en omringende landen een suboptimale ligging hebben voor opwekking van bijvoorbeeld aardwarmte, waterkracht of zonne-energie. Daarnaast wordt het beeld steeds duidelijker dat het produceren van groene waterstof hoge kosten met zich meebrengt. We hebben een overschot aan energie-intensieve industrie die het nu zwaar heeft. Daar zal op termijn een nieuwe balans in ontstaan.”
Vos, voorheen Tweede-Kamerlid namens de PvdA, laat zich geen uitspraak lokken over de inzet van subsidies om de energieprijzen voor de industrie laag te houden. “Het is een politieke vraag in hoeverre ons belastinggeld gebruikt kan worden als subsidie om de industrie hier te houden. Het blijft alleen wel schipperen in de politiek of we dit wel of niet gaan doen. Het zou goed zijn als hier duidelijkheid in komt.”
Tekst: Naut Kaptijn