De directeuren van de grote elektriciteitsproducenten vragen een bijdrage van de overheid om hun centrales draaiend te houden (FD 15 juni 2024). Want zon en wind worden zo dominant dat hun centrales nog maar weinig draaiuren hebben en niet meer uit de kosten komen. We zien nu dat alle vormen om elektriciteit te produceren subsidie nodig hebben. De SDE+ subsidie voor zon en windprojecten, 5 miljard voor de bouw van nieuwe kerncentrales en nu dus ook subsidie om gegarandeerde stroom te behouden. Dat is een rare situatie die vraagt om herziening van de stroommarkt.
Ten eerste is het niet meer van deze tijd om een vergoeding voor fossiel geproduceerde elektriciteit te vragen, we moeten juist van de fossiele subsidies af. Beter ware het dus als de directeuren hadden gepleit voor een vergoeding voor gegarandeerde CO2-vrije elektriciteitscentrales (op basis van waterstof), die ervoor kunnen zorgen dat als het niet waait en de zon niet schijnt er toch voldoende CO2-vrije elektriciteit voorhanden is.
“Het kan toch niet de bedoeling zijn dat alle vormen van elektriciteitsproductie subsidie moeten hebben”
Maar het tweede punt is belangrijker. Het kan toch niet de bedoeling zijn dat alle vormen van elektriciteitsproductie subsidie moeten hebben, dan is er iets mis met het huidige marktmodel. De reden is dat we met het oude marktmodel nieuwe CO2-vrije elektriciteitsbronnen willen realiseren. Die nieuwe elektriciteitsbronnen zijn vooral zon en wind, die zijn goedkoop, maar hebben de nare eigenschap dat ze niet regelbaar zijn, behalve dan uitzetten als er teveel van is. Maar voor de dagen dat er weinig zon en wind is willen we ook elektriciteit en dan hebben we flexibele bronnen zoals batterijen, een valmeer en verbindingen met het buitenland (dag/nacht flexibiliteit) nodig, maar ook regelbare, CO2-vrije centrales (voor langdurige periodes zonder zon/wind). Die centrales zullen weinig uren draaien, maar wel beschikbaar moeten zijn. Het (om)bouwen van centrales en het operationeel houden kost geld zonder dat dat nu voldoende oplevert om dit te bekostigen. Terwijl we er wel een zekere elektriciteitsvoorziening mee krijgen. Die zekerheid zullen alle elektriciteitsgebruikers moeten gaan betalen, want er zijn geen gebruikers die alleen elektriciteit nodig hebben als de zon schijnt of de wind waait.
En daarvoor is een aangepast marktmodel nodig waarbij we (alle gebruikers van elektriciteit) tijdens de goedkope uren met veel zon en wind, ook een bijdrage betalen voor de dure uren, door te betalen voor de 24-uurs beschikbaarheid. Dus niet een subsidie waar wij als belastingbetaler allemaal voor opdraaien, maar een opslag per kWh om die dure, maar uiterst noodzakelijke regelbare centrales te kunnen aanschaffen. En dan natuurlijk CO2-vrij.