John Kerkhoven: "Gebruik gratis geld voor gratis energie"
Het Energieakkoord is geweldig nieuws voor de zware industrie in Nederland. De nieuwe windparken op zee gaan zorgen voor meer periodes waarin de stroomprijs daalt tot nul euro per kilowattuur. Ik begrijp dan ook niet dat er vanuit die hoek nog steeds veel gemopperd wordt over de offshore molens die we dankzij het Energieakkoord gaan bouwen. Mijn ervaring - gevoed door enkele verwarde discussies - is dat dit komt door een pijnlijk onbegrip over het begrip ‘merit order'.
In de elektriciteitsmarkt wordt de stroomprijs op enig moment bepaald door de merit order. De merit order bepaalt op basis van de korte termijn marginale kosten welke elektriciteitsproductie (denk bijvoorbeeld aan gas, kolen, kern-, zonne- en windstroom) ingezet wordt om aan de elektriciteitsvraag op een bepaald moment te voldoen. Eerst worden de elektriciteitproducerende eenheden ingezet met de laagste korte termijn marginale kosten, dan de eenheden met de één na laagste kosten, etc. Totdat er aan de vraag naar elektriciteit is voldaan. Grosso modo staan wind- en zonnestroom vooraan de merit order, omdat ze marginale kosten hebben van nul. Ze worden gevolgd door kernenergie (de prijs van uranium is heel laag per kilowattuur), kolen en gas. De electriciteitsproducerende eenheid die als laatste nog wordt ingezet, bepaalt de elektriciteitsprijs op dat moment. Aangezien wind- en zon korte termijn marginale kosten hebben van nul euro, worden ze dus altijd als eerste ingezet en hebben ze, als ze beschikbaar zijn, een prijsverlagend effect op de stroomprijs. Wanneer wind en zon samen helemaal aan de elektriciteitsvraag kunnen voldoen, is de stroomprijs dus nul euro.
““Dat de groothandelsprijzen van stroom op de Noordwest-Europese markt zullen dalen, is een rechtstreeks gevolg van de uitvoering van ons Energieakkoord en de Duitse Energiewende””
Bij haast ieder interview dat ik lees met een captain of industrie uit de energie-intensieve sector wordt geklaagd over de hoge stroomprijzen in Nederland. Wie begrijpt wat de merit order is, snapt dat offshore wind voor deze mensen manna uit de hemel is. Ik heb tijdens sessies met het Energietransitiemodel meegemaakt dat vertegenwoordigers van zware energiepartijen dit doorkregen, en plotsklaps voorstander werden van windenergie. Heel bijzonder.
Dat de groothandelsprijzen van stroom op de Noordwest-Europese markt zullen dalen, is een rechtstreeks gevolg van de uitvoering van ons Energieakkoord en de Duitse Energiewende. Zie ook mijn column ‘Lokale opslag elektriciteit goedkoop en eenvoudig te regelen' voor meer details rond het fenomeen van elektriciteit tegen nul euro per kilowattuur. Dit zullen we de komende jaren steeds vaker en langer zien op de stroombeurs. Soms worden prijzen zelfs negatief. Dit gebeurt wanneer windmolenparken of zonnepaneel centrales niet worden afgeschakeld als gevolg van subsidies. Het is dan vanwege de subsidie aantrekkelijk om door te produceren, zelfs als de stroomprijs onder nul daalt. Het is een uniek gegeven in de geschiedenis. Het vermogen om arbeid te verrichten (de definitie van energie) zonder dat degene die het voordeel van die arbeid krijgt, daar geld voor hoeft te betalen.
Maar als windmolens en zonnepanelen stroom gaan produceren tegen nul euro per kilowattuur, dan investeert toch niemand meer in die apparaten? Want hoe kun je er dan iets mee verdienen? Dat is inderdaad een belangrijk issue op weg naar hoge CO2-reductie en hoge percentages duurzame energie. Op het moment dat je succesvol investeert in wind- en zonnestroom, dalen de prijzen van die stroom en wordt je businesscase slechter.
Natuurlijk zijn er ook verliezers. De grote Noordwest-Europese elektriciteitsproducenten zullen het nog moeilijker krijgen dan ze het nu al hebben. En we zullen moeten investeren in opslag van elektriciteit. Mijn vorige column deed daar al een suggestie voor.
Ook zullen we het gebruik van elektriciteit beter moeten afstemmen op het beschikbaar hebben van stroom. Ook dat is met de huidige stand van de techniek al te regelen en meerdere Nederlandse organisaties houden zich al bezig met dit vraagstuk. Zie onder andere http://www.flexiblepower.org.
Echter: de voordelen van offshore wind wegen ruimschoots op tegen de nadelen. Windparken op zee zorgen voor minder gasimport uit Rusland, leveren werkgelegenheid op en dragen bij aan de electrificeren van de Nederlandse samenleving, waardoor we veel efficiënter met onze energie omgaan. We leven in een wereld waarin de Nederlandse staat gratis geld kan lenen om nieuwe windparken te financieren (begin deze maand heeft onze overheid € 1,04 miljard geleend tegen -0,077 % rente). We kunnen gratis geld gebruiken voor gratis energie. Ik vraag me af waarom we onze ambities voor wind op zee niet veel hoger leggen.
