Frank van den Heuvel over Eneco als governance-casus en over dat publiek aandeelhouderschap een gepasseerd station is
Was het een strijd tussen een groene ondernemer-CEO die terecht opkomt voor zijn bedrijf en een aandeelhouder-wethouder die een maximale opbrengst wil hebben? Jeroen de Haas versus Adriaan Visser. Inmiddels is De Haas weg, zit Visser mogelijk in zijn laatste dagen als wethouder en ligt de Raad van Commissarissen onder vuur van de ondernemingsraad. Wederom wordt er aangeklopt bij de Ondernemingskamer. Enkele commissarissen hebben niet meer het vertrouwen van de ondernemingsraad. Eneco als governance-casus in de collegezaal. Meer dan ooit blijkt de cruciale rol die de Raad van Commissarissen moet spelen bij een publieke NV. Hierbij is steeds de drieslag van belang: een werkende governance, een zakelijke organisatie en maatschappelijke meerwaarde. De Raad is hierin de bewaker en eigenlijk een soort ‘broker' om dit in goede banen te leiden. Eerder dit jaar stuurden de Eneco-aandeelhouders de Raad van Commissarissen naar huis. Even dachten we aan een nieuwe stap in de strijd rondom dit energiebedrijf, maar een mediator bracht de partijen weer bij elkaar. Voor even, want ondergronds ging de strijd door, hetgeen leidde tot de exit van CEO De Haas. Al anderhalf jaar buitelen de hoofdrolspelers in de Eneco-casus over elkaar heen.Wel of niet verkopen? Wie zit aan het stuur? Wat zijn de belangen? Bij de discussie omtrent het wel of niet verkopen van de aandelen Eneco moet één punt centraal staan: het ondernemingsbelang. En niet allerlei stakeholders, die, met hun goede bedoelingen, maar meer nog hun eigen belangen, via de media hun empathie met het bedrijf uitdragen. Bij de discussie over het wel of niet verkopen van Eneco komt alles terug. Wethouders die of een zak geld in één keer of een jaarlijks dividend willen hebben. Greenpeace die betoogt dat overheden aandeelhouder van energiebedrijven moeten zijn en vervolgens hun zeggenschap moeten inzetten om via de onderneming (politieke) klimaatdoelen te halen. Vakbond CNV wil, heel archaïsch, publieke aandeelhouders behouden omwille van baanzekerheid. Adviseurs roeren zich met wijsheden, die passen bij hun baan.
“Het duurzame Eneco heeft fossiele bedrijven als Shell en SHV iets te bieden en geeft hen de mogelijkheid een volgende stap naar verduurzaming te zetten”Kortom: alle stakeholders hebben het beste met Eneco voor, maar meer nog met zichzelf. En wanneer de onderneming, met de Raad van Commissarissen als cruciale waakhond van de governance, toestaat dat de stakeholders wisselend maximaal bediend worden in plaats van tegelijk optimaal, is de onderneming speelbal van deze stakeholders en gaat het fout. En dat is ook de grote valkuil, bijna het failliet, van het bejubelde stakeholdermodel. Het bedrijf wordt geplunderd door allerlei belanghebbenden. In feite is deze vorm van stakeholdermodel slechter dan wanneer slechts één speler, de shareholder, dominant is. Het risico is namelijk dat wanneer iedere stakeholder zijn deel genomen heeft, de onderneming, in dit geval Eneco, verweesd achterblijft. En dan verliest iedereen.
Het is het drama van het Zeeuwse Delta. De Raad van Commissarissen moet op een professionele manier omgaan met de onderneming én met de publieke aandeelhouders en zorgen dat de governance, rolverdeling, nageleefd wordt. De bestuurder runt de zakelijke organisatie en de publieke aandeelhouder is, met eerbiediging van governance en zakelijkheid, hoeder van de maatschappelijk meerwaarde. De aandeelhouder moet hierbij zorgvuldig omgaan met zijn vele, legitieme, petten: aandeelhouder (dividend), klant (energieprijs), vergunningverlener, medewetgever, subsidieverstrekker en, bovenal, politicus (politieke doelen). Juist bij publieke NV's is een scherpe, moedige en neutrale Raad nodig, die niet te dicht op het bestuur zit en zeker ook niet de uitvoerder is van de aandeelhouders. Partijen zullen, onder regie van de Raad, rond de tafel moeten gaan zitten en het meest logische scenario moeten uitvoeren: verkoop van de onderneming aan een juiste partij. Wanneer gemeenten echt als aandeelhouder op afstand handelen en wanneer er een logische reden is om het product of dienst in overheidshanden te houden, dan is publiek aandeelhouderschap geen probleem. Dat is bij Eneco een gepasseerd station. Verkoop van de onderneming is logisch. En natuurlijk past de ene koper daar beter bij dan de andere. Bij de kopende partij moet sprake zijn van een zakelijke organisatie, zodat het energiebedrijf, met veel kapitaalintensieve investeringen, internationale dynamiek en stevige concurrentie, tot zijn recht komt. En welke partij moet Eneco dan overnemen? Er zijn inmiddels allerlei namen genoemd. Een private investeerder? Een ander energiebedrijf? Interessante namen die genoemd worden zijn Shell en SHV. Het zijn verschillende modaliteiten, want binnen Shell zal Eneco meteen geïntegreerd worden binnen de duurzame energieprojecten, waaronder wind op zee. Binnen SHV zal Eneco een grote mate van zelfstandigheid kennen, maar zich rustig verder kunnen ontwikkelen en nuttige samenwerkingen aangaan met publieke en private partijen. Binnen beide ondernemingen komen de juiste governance, zakelijke organisatie en maatschappelijke meerwaarde tot hun recht.
Bijkomend voordeel: het duurzame Eneco heeft fossiele bedrijven als Shell en de SteenkolenHandelsVereniging iets te bieden en geeft hen de mogelijkheid een volgende stap naar verduurzaming te zetten. En de Oranjefans worden in deze voetballoze weken bediend omdat alles Nederlands is.
Frank A.M. van den Heuvel is werkzaam op het gebied van Public Affairs & Governance