Wordt de hele energievoorziening genationaliseerd? Daar begint het wel op te lijken. Met de Wet collectieve warmte (Wcw) is vastgelegd dat warmteleveranciers in de toekomst in publieke handen moeten komen (boven de 1500 aansluitingen). Maar het gevolg hiervan is dat dat alleen kan door de private warmtebedrijven op korte termijn in publieke handen te krijgen (advies). Want om veel nieuwe warmteaansluitingen te realiseren is de uitvoeringskracht van de huidige private bedrijven hard nodig. Een weg terug is er niet meer, want als de Wcw weer ter discussie raakt, dan blijft de huidige impasse nog langer bestaan.
“Alleen met zekerstelling van de overheid willen investeerders hun geld stoppen in de nucleaire, kapitaalintensieve techniek”
Maar warmtelevering is niet de enige techniek die in publieke handen komt. De netwerkbedrijven voor elektriciteit zijn bij de splitsingswet al in publieke handen gebleven en gekomen. Daarnaast zien we de beslissing al nabij komen dat de kerncentrales in publieke handen moeten komen. Want alleen met zekerstelling van de overheid willen investeerders hun geld stoppen in deze kapitaalintensieve techniek; garanties en risiconeming worden van de overheid verwacht. Formeel zijn het dan wel private bedrijven die de kerncentrales bouwen, maar als de overheid garanties moet geven en risico’s moet dragen, is het dan niet beter dat de overheid ook de eigenaar wordt? Want ook de eindberging van het radio-actieve afval komt bij de staat te liggen.
Wat te denken van de nieuwe regelbare centrales die de komende jaren gebouwd moeten worden om in 2035 CO2-neutraal te produceren? Of is dat nu met de terugkeer van Trump niet meer nodig en kunnen de elektriciteitsproducenten investeren in nieuwe (goedkopere) aardgascentrales. Maar wat als fossielvrij echt het nieuwe normaal wordt, zijn de aardgascentrales dan de nieuwe bakstenen? Onzekerheid heerst bij investeerders. En al is CO2-neutraal in 2035 niet de realiteit, er moet wel geïnvesteerd worden, want de elektrificatie gaat door. Zoals we de afgelopen 2 maanden hebben gezien met grijs en grauw weer willen we nog steeds elektriciteit, zelfs als de zonnecellen en windturbines niet leveren. Ook hier is zekerheid en risicomijding aan de orde en wordt er naar de overheid gekeken om dit op te lossen.
“Bij zon en wind zien we een marktverzadiging prijzen die de businesscase voor nieuwe investeringen wankel maken”
Bij zon en wind, de goedkoopste technieken om elektriciteit te produceren, zien we een marktverzadiging met veel periodes met lage prijzen die de businesscase voor nieuwe investeringen wankel maken. Zie hier dus weer de roep om een overheid die garanties geeft en risico’s draagt. Het Contract for Difference (CfD), een subsidie voor lage prijzen en teruggave bij hoge prijzen, die een verbetering is van de SDE++ (een Nederlandse subsidie voor grootschalige verduurzaming), komt er aan en is een continuering van de grote en belangrijke overheidsrol om het aandeel hernieuwbare energie te vergroten.
De reden achter al deze ontwikkelingen is dat de energievoorziening erg kapitaalintensief is en prijsvorming op basis van de marginale kosten bij lange na niet de investeringskosten en het risico dekken. Dan hebben we het nog niet gehad over de lagere rendementen die de overheid eist én de lagere rentes die banken berekenen als ze geld mede-investeren in projecten waar de overheid het risico heeft overgenomen. In de energiemixstudie die CE Delft met Witteveen+Bos voor het ministerie voor Klimaat en Groene Groei heeft uitgevoerd blijkt dat de elektriciteitsprijs fors lager wordt als het lage overheidstarief op kapitaal kan worden gehanteerd (link Energiemix).
Bij elkaar een vreemde markt, die energiemarkt, waar onzekerheid, de transitie naar een CO2-neutrale vormgeving en risicomijding de rol van de overheid groot maakt. Dus dan maar nationaliseren die hele energiesector? Of zijn er marktproducten te definiëren die de risico’s én voordelen bij alle energiegebruikers leggen?