De CO₂-heffing en ETS zijn bedoeld om grote bedrijven te motiveren om minder CO₂ uit te stoten. “Beprijzing is een effectief middel om verduurzaming te stimuleren, maar dan moeten wel de randvoorwaarden kloppen. Niet alle AEC’s hebben bijvoorbeeld toegang tot de benodigde CO2-infrastructuur. Daarnaast concurreren AEC’s met elkaar en met andere sectoren met goedkopere verduurzamingstechnologieën om beschikbare subsidies”, zegt Swager.
Dit heeft volgens hem een tegenstrijdig effect. “Door het gebrek aan middelen, zoals subsidies en passende infrastructuur, is het maar de vraag of verduurzaming daadwerkelijk tot stand komt. Dit terwijl de kosten voor gemeentes en bedrijven voor de verwerking van hun afval zullen stijgen. Zonder verduurzaming kunnen deze kosten oplopen tot 360 miljoen euro in 2030 voor de sector.”
“Het nadeel van nascheiding van afval is dat de CO₂-besparing relatief laag is”
Het rapport licht drie strategieën uit die verduurzaming binnen de sector kunnen bevorderen. PwC onderzocht de effectiviteit van oplossingen als nascheiding, het afvangen en hergebruiken van CO₂ en ondergrondse CO₂-opslag. Swager: “Het nadeel van nascheiding is dat de CO₂-besparing relatief laag is, omdat weliswaar plastic uit het afval wordt gehaald, maar dit niet de volledige reikwijdte van het afval dekt. Deze nagescheiden volumes worden bovendien ook weer aangevuld met nieuwe afvalstromen.” Hij constateert dat het potentieel van nascheiding beperkt is.
De tweede mogelijkheid, het afvangen en hergebruiken van CO₂, biedt geen permanente oplossing en de verwachting is dat de totale vraag naar afgevangen CO2 beperkt is. “Bij afvang en hergebruik vang je de CO₂ af en verkoop je het bijvoorbeeld aan de glastuinbouw. Het nadeel is dat de CO₂ geen permanente opslag ondergaat en uiteindelijk dus weer vrijkomt”, aldus Swager.
“Gemeenten moeten zich afvragen hoe ze omgaan met de stijgende CO₂-prijzen en toenemende kosten”
Volgens het rapport is ondergrondse CO₂-opslag de meest effectieve optie voor verduurzaming van de sector. Swager: “Bij ondergrondse opslag wordt CO₂ permanent opgeslagen in bijvoorbeeld lege gasvelden, waardoor het niet meer vrijkomt. Dit maakt het een duurzame en effectieve methode. Bovendien sluit ondergrondse opslag beter aan op de CO₂-heffing en het ETS-systeem, omdat je daadwerkelijk kosten vermijdt door de uitstoot te reduceren.”
Om verduurzaming binnen de AEC’s aantrekkelijk te maken, is het essentieel dat er meer maatwerk specifiek gericht op de afvalsector komt, aldus het rapport. “Gemeenten kunnen ook zelf initiatief nemen, door bijvoorbeeld duurzaamheidscriteria op te nemen in gemeentelijke aanbestedingen. Hierbij moet rekening worden gehouden dat dit tot hogere kosten voor de inwoners zal leiden”, aldus Swager.
De onderzoeker ziet daarnaast kansen voor gemeenten en bedrijven om een vervuiler-betaalt-principe te hanteren. Op deze manier kunnen de gemeenten zich voorbereiden op de verwachte kostenstijgingen. Swager: “Gemeenten moeten zich afvragen hoe ze omgaan met de stijgende CO₂-prijzen en toenemende kosten. Deze kosten kunnen ze doorgeven aan inwoners via de afvalstoffenheffing, maar en zijn ook mogelijkheden om de afvalstoffenheffing meer volumegebonden te maken of door tarieven te differentiëren.” Zo zijn er gemeentes die in Nederland gebruik maken van een afvalpas, waarbij gebruikers voor elke afvalzak die zij in een container plaatsen, moeten betalen.
Tekst: Antoinette Faber