“Bedrijven willen wel, maar de overheid zet de stoplichten steeds op rood”
Tijdens de debatbijeenkomst, onder leiding van Buitenhof-presentatrice Maaike Schoon, werden de belangrijkste knelpunten in de energietransitie besproken. Een van de meest prikkelende uitspraken van de avond kwam van Victor van der Chijs (voorzitter Deltalinqs en Rotterdam Port Promotion Council): “Het voelt alsof we met 200 kilometer per uur op de snelweg rijden en de overheid ineens de vangrails verplaatst. Bedrijven willen investeren, maar de spelregels veranderen constant.”
Samen met Jeroen Windt van het Nationaal Klimaatplatform, vervanger van Kees Vendrik, kaartte hij aan dat de overheid weliswaar klimaatdoelen stelt, maar geen stabiel pad biedt voor de industrie om daar te komen. Windt voegde toe: “Het bedrijfsleven ziet verduurzaming allang niet meer als luxe, maar als economische noodzaak. Maar dan moet het beleid wel consistent zijn.”
Die inconsistentie blijkt onder andere uit de trage aanpak van netcongestie. Michel Heijdra (Directeur-Generaal Klimaat en Energie bij het Ministerie van Klimaat en Groene Groei) schetste de harde realiteit: "We moeten 30% CO₂ reduceren in tien jaar tijd. Maar de industrie stuit op een elektriciteitsnet dat nu al uit zijn voegen barst." Volgens hem moeten de prioriteiten worden: netcongestie oplossen, investeringen in waterstof en CCS faciliteren en randvoorwaarden voor groene groei scheppen.
“Zonder technici geen energietransitie: waar blijven de vakmensen?”
Naast infrastructuur tekent zich een andere crisis af: het nijpende tekort aan vakmensen. Claudia Reiner (bestuurslid Wij Techniek) was duidelijk: “We moeten opleidingskeuzes sturen. Als je jongeren massaal media & vormgeving laat studeren, lossen we de energietransitie niet op.” Dat stuitte op weerstand bij Adnan Tekin (voorzitter MBO-raad), die benadrukte dat studiekeuzevrijheid essentieel is, maar dat het systeem slimmer ingericht moet worden: “Onze onderwijssystemen sluiten niet meer aan op de arbeidsmarkt. Jongeren kiezen studies zonder goed te weten waar de echte kansen liggen. We moeten ze eerder en beter begeleiden, zodat ze zien waar de vraag naar vakmensen echt zit “
Bas van Weegberg (bestuurslid FNV) sprak de vrees uit dat de discussie te eenzijdig wordt gevoerd: “Het probleem is niet alleen de instroom, maar ook het behoud. Als je wil dat vakmensen blijven, moet je ze beter belonen en een fatsoenlijke werk-privébalans bieden.” Werkgevers spelen volgens hem een cruciale rol in het aantrekkelijk maken van technische beroepen. Zonder een duidelijke strategie blijven bedrijven vissen in een steeds kleinere vijver van technici, terwijl de vraag naar geschoold personeel alleen maar toeneemt.
De meeste sprekers waren het erover eens: de energietransitie kan niet slagen zonder een massale inzet op scholing, omscholing en betere arbeidsvoorwaarden. Dit betekent niet alleen het herzien van onderwijscurricula, maar ook nauwere samenwerking tussen onderwijsinstellingen en de industrie om de vaardigheden die nodig zijn in de praktijk beter te laten aansluiten op de arbeidsmarkt.
“Fossiele energie: vijand of noodzakelijke bondgenoot?”
Met de stijgende energieprijzen rijst de vraag of we ons volledig kunnen losmaken van fossiele energie. Is een snelle uitfasering haalbaar, of blijft fossiel voorlopig nog noodzakelijk om de energiekosten beheersbaar te houden en de leveringszekerheid te garanderen?Peter Molengraaf (boegbeeld Topsector Energie) bracht een nuchter perspectief: “ Slechts een kwart van ons totale energiesysteem draait momenteel op duurzame energie. We zijn er nog lang niet, en voorlopig blijft fossiele energie noodzakelijk om aan de energievraag te voldoen”
Maar Gerda Verburg (Voorzitter ElementNL) pleitte voor een doordachte afbouw: “Uitfaseren moet zo snel mogelijk, maar we moeten voorkomen dat de mensen met de kleinste portemonnee de rekening betalen.” Volgens haar is het cruciaal om de energietransitie niet alleen te bezien vanuit duurzaamheid, maar ook vanuit sociale rechtvaardigheid. Zonder een goed vangnet dreigen huishoudens met een laag inkomen het hardst getroffen te worden door stijgende energiekosten en beperkte alternatieven.
“Europa als reddingsboei? Een kwestie van keten-denken”
In de schaduw van geopolitieke spanningen werd ook de Europese dimensie besproken. Michel Heijdra onderstreepte dat Nederland alleen het verschil niet kan maken: “We moeten denken op Europese schaal. Of het nu gaat om groene waterstof, CO₂-opslag of netcongestie: we hebben elkaar nodig.”
Hij trok de vergelijking met de financiële sector, waarin de Europese interne markt leidend is, terwijl energiebeleid nog grotendeels op lidstaatniveau wordt bepaald: “We moeten meer in keten-denken gaan werken, want daarvan weten we dat het goed werkt. Het is misschien een gek voorbeeld maar kijk naar de koelkasten in de EU: door uniforme productnormen en regelgeving is innovatie gestimuleerd en hebben consumenten er direct voordeel van. Datzelfde principe moeten we op energie toepassen.”
Van der Chijs riep ter afsluiting op om daar vooral haast mee te maken: “Als we nu niet doorpakken, verdwijnen investeringen en raken we achterop in Europa.”
Het debat gemist en wil je hem terugkijken? Kijk het debat terug via de volgende link: