Rob de Wijk: "Als het zo door gaat, lopen de aardgasbaten terug zonder dat voor een alternatief is gezorgd"

Terwijl in Groningen de protesten aanzwellen over aardbevingen veroorzaakt door gaswinning, slaat de top van het Nederlandse bedrijfsleven alarm over de oplopende kosten van energie. Europa lijkt de boot te missen. Via subsidies wordt ingezet op zonne- en windenergie, maar de Amerikanen boren naar schaliegas. Ik heb op deze plaats al vaker gewezen op deze revolutionaire ontwikkeling waardoor de gasprijzen in de Verenigde Staten ten opzichte van die van Europa sterk dalen.

Ton Büchner, topman van AkzoNobel, meldde in de Telegraaf van 21 februari 2013 dat de Amerikanen enorme concurrentievoordelen halen uit de nieuwe gaswinning. Bovendien hebben ze enorme andere ambities. Over een jaar of tien moeten er vierhonderd fabrieken zijn die biodiesel en biobenzine uit maïs, suikerriet en landbouwafval halen. Inmiddels zijn 50 nieuwe petrochemische projecten in de VS gestart.

DSM schat dat in de VS de gasprijzen een factor twee lager worden. Het gevolg? Nu al vertrekt chemische industrie uit Europa. Royal Dutch Shell heeft plannen voor een ethanolfabriek in Beaver County, nabij Pittsburg. Dow Chemical sluit de poorten van activiteiten in België, Spanje, het Verenigd Koninkrijk, Japan, en Nederland en investeert in een propyleenfabriek in Texas. Zelfs China kan niet langer op tegen de Amerikanen. In de VS woeden nu debatten over ‘inshoring'; het terugbrengen van chemische fabrieken uit ooit goedkope landen, inclusief China.

Ik vermoed dat de aarzeling van sommige Europese landen om schaliegas überhaupt te willen overwegen een strategische fout is die de economie hard kan treffen. De discussie over schaliegas wordt bemoeilijkt door de situatie in Groningen waar mensen zich om begrijpelijke redenen zorgen maken. De milieubeweging moet ook weinig van schaliegas hebben, hoewel onduidelijk waar, hoeveel in de grond zit en wat de feitelijke implicaties voor het milieu zijn. Wel klinkt de roep in de politiek om gemakkelijke oplossingen als het deels dichtdraaien van de gaskraan en het volop inzetten op alternatieve energie. Maar Duitsland toont aan dat dit te simpel is. Dit land wordt inmiddels geconfronteerd met de vraag of door het overhaaste besluit kernenergie af te zweren het mogelijk is de energievoorziening op peil te houden. Een goed alternatief is er in ieder geval nog niet. De consumentenprijzen lopen inmiddels op. En dat geldt ook voor de kans op black-outs.

Henk Kamp, de minister van Economische Zaken, weigerde terecht mee te gaan met de eis om de productie in Groningen te verminderen. De economische implicaties van de vermindering van de gasproductie zijn in een tijd van crisis domweg te groot. Nu komt daar de noodoproep van de topmensen uit de chemie bij.

Als het zo door gaat, lopen de aardgasbaten terug zonder dat op tijd voor een alternatief is gezorgd. Tegelijkertijd wordt onze chemiesector hard getroffen als bedrijven naar Amerika verhuizen. Volgens de branchevereniging VNCI is de chemiesector goed voor 63.000 banen, 58 miljard euro omzet en bijna 20 procent van de totale export. En dat in een tijd van economische crisis.

Het wordt hoog tijd dat er nationaal debat over onze energievoorziening komt en de vraag hoe wij energieafhankelijke bedrijfstakken zoals de chemie niet alleen concurrerend kunnen houden, maar ook voor Nederland kunnen behouden. Een wezenlijk probleem is dat het debat gegijzeld wordt door de milieubeweging, burgers en delen van de politiek die afgezien van gesubsidieerde zonnecollectoren eigenlijk weinig tot niets willen: van horizonvervuilende windmolens tot kolengestookte centrales. Energievoorziening en groen lijken soms meer op een religie dan een op feiten gebaseerde afweging. Als we hier niet doorheen breken, komen we slechter uit de crisis dan dat we ons ooit in onze naarste dromen konden voorstellen.

Rob de Wijk is directeur van het The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS) en professor Internationale Betrekkingen aan de Universiteit Leiden. In zijn column gaat hij in op de energievoorziening in het licht van de internationale verhoudingen.

Volg Energiepodium op Twitter: @energiepodium