Column Jan Paul van Soest: "Fotonenboeren moeten strijden voor hogere CO2-prijs"
Waarschuwing: deze column kan uw bereidheid zonnepanelen aan te schaffen ernstige schade toebrengen.
Uiteindelijk heb ik de knoop dan toch maar doorgehakt, ondanks gemengde gevoelens, en een dikke 2000 Watt(piek) aan zonnepanelen op het platte dak van de carport laten plaatsen. Op het moment van schrijven produceren ze 1792 Watt. De beslissing viel voordat in het lenteakkoord over een BTW-verlaging c.q. subsidie voor zonnepanelen werd gesproken. Gelukkig maar, anders had ik wellicht overwogen de aankoop nog even uit te stellen om nog wat extra centen te kunnen incasseren, waarmee ik zou hebben bijgedragen aan weer een nieuwe discontinuïteit in een markt die eindelijk eens een beetje begon te lopen.
Ik hoor het u vragen: wat nou gemengde gevoelens? Het is toch gewoon goed om zonnepanelen op het dak neer te leggen? Wat is er nou gemengd in de gevoelens daarover? Nou, meer dan menigeen zich realiseert.
Allereerst: door mijn investering verandert de totale CO2-uitstoot in Europa niet. Maar dat wil niemand horen. Een belangrijk motief voor zonne-energie is immers een bijdrage leveren aan de vermindering van het klimaatprobleem. Het spijt me: zonnepanelen op Europees grondgebied helpen dan niet. Natuurlijk, bij productie van zonne-kilowatturen komt geen CO2 vrij. Maar het punt is dat door het emissiehandelssysteem ETS per saldo toch geen CO2-reductie optreedt als iemand zonnecellen plaatst. Er is immers een CO2-plafond voor een aantal energie-intensieve sectoren, waaronder de elektriciteitsproductie. Alléén de hoogte van dat plafond bepaalt de CO2-uitstoot van die sectoren. Dankzij mijn zonnestroom daalt de vraag naar CO2-rechten, waardoor de CO2-prijs daalt, en andere spelers in de CO2-markt goedkoper hun doelen kunnen halen.
Daarom stemt het ook tevreden dat ik niet van de aangekondigde BTW-verlaging of subsidie gebruik heb gemaakt. Zo'n maatregel ondergraaft immers de CO2-prijzen nog verder, die toch al hopeloos laag zijn. Subsidies op zonnepanelen betekent dat met belastinggeld de CO2-prijzen nog verder worden verlaagd, met als doel om mensen tot de aanschaf van zonnepanelen te bewegen die toch al van plan waren ze te kopen. Verkeerd instrument, foute timing.
Helpen zonnepanelen andere emissies dan CO2 terug te brengen? Een beetje. Hier is niet de CO2-markt maar de elektriciteitsmarkt de oorzaak van de bescheiden effecten.
De inzet van elektriciteitscentrales gebeurt grofweg via de zogenaamde merit order: alle centrales gerangschikt naar oplopende marginale kosten. De marginale kosten van zon en wind zijn nul, dus als de zon gaat schijnen (of het gaat waaien, zelfde effect), schuift de hele merit order op: zon en wind drukken dan eerst de centrales met de hoogste marginale kosten uit de markt. Dat zijn nu gascentrales; juist die hebben al relatief lage stikstof-, zwavel en fijnstofemissies, zeker in vergelijking met kolencentrales die gewoon door blijven sjouwen als mijn zonnepanelen produceren. Dit is ook de makke van de lage CO2-prijzen, die zo laag zijn (ca. 6 €/ton) dat zelfs ouwe inefficiënte kolenbakken in de huidige merit order nog voorrang hebben boven moderne gascentrales. Bezopen, maar waar. Onprettig idee: zonnepanelen, waaronder dus nu de mijne, zorgen voor nog verdere verlaging van de CO2-prijzen. En dat terwijl we onze gasvoorziening nog hard nodig zullen hebben als buffer om het wisselende aanbod duurzame energie in te passen.
Tenslotte: ik had al groene stroom, hoofdzakelijk binnenlands geproduceerd. Ieder eigen zonnekilowattuurtje gaat ten koste van de omzet van mijn groenestroomboer, die toch ook een plaatsje onder de, eh zon, verdient. O.k., per saldo neemt door mijn investering de binnenlandse duurzame energieproductie toe. Maar mij gaat het niet zozeer om ‘duurzame energiebronnen' als wel om een energiehuishouding die in zijn geheel duurzaam, houdbaar, continueerbaar is. Een belangrijke eis is dan: lage CO2- en andere emissies. Maar daaraan dragen mijn zonnepanelen dus niet bij.
Toch heb ik ze geïnstalleerd. Op de keper beschouwd is er eigenlijk maar één geldig motief voor: het was financieel wel een interessante propositie. In deze tijden van eurocrisis, lage rente, onzekere aandelenmarkten en onvoorspelbare energieprijzen geeft zonne-energie een positief en langjarig zeker rendement. Zonnecellen op het dak is geen ideële, maar slechts een zakelijke beslissing die de wereld op zich niet mooier of schoner maakt.
Wie die betere wereld er toch bij geleverd wil, zal aanvullende actie moeten ondernemen. De belangrijkste: helpen afdwingen dat de CO2-prijzen omhoog gaan, naar minstens € 40,-/ton. Daartoe zouden alle zonnestroomproducenten zich moeten verenigen en samen moeten lobbyen voor een minimum-CO2-prijs, om ervoor te zorgen dat hun investeringen in zonnepanelen niet alleen een financieel, maar ook een maatschappelijk rendement hebben. Doet u mee met die lobby, ‘fotonenboeren voor € 40/ton CO2'?
Jan Paul van Soest
Partner bij De Gemeynt, samenwerkingsverband van adviseurs, denkers en entrepreneurs, www.gemeynt.nl
Volg ons op Twitter: @energiepodium